Cảm Nhận Truyện Ngắn Lão Hạc Nam Cao (Từ Góc Nhìn Thi Ca)
Nam Cao là một trong những nhà văn hiện thực lỗi lạc, tiêu biểu không chỉ của trào lưu văn học hiện thực phê phán ở Việt Nam 1930 – 1945 mà còn của văn xuôi Việt Nam cho đến ngày nay. Vị thế của ông trong lĩnh vực văn học ngày càng được củng cố vững chắc, những giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc được bộc lộ trong các tác phẩm của ông với những tầm vóc, cấp độ và sắc thái mới. Như chính nhà văn đã từng nói sứ mệnh của văn chương chân chính là khơi nguồn và sáng tạo cái không có, tác phẩm của Nam Cao đã chứng tỏ sức sáng tạo mới mẻ, độc đáo của nhà thơ. Nó phải đứng trước thử thách của thời gian và có sức hấp dẫn và sức sống mạnh mẽ hơn, lâu dài hơn.
Nam Cao xuất hiện trên văn đàn muộn hơn nhiều so với các nhà văn hiện thực đã thành danh đương thời, và vấn đề người nông dân và sự nghèo khổ của họ trong xã hội lúc bấy giờ là một chủ đề được các học giả bàn đến. Tất Tố… được khai thác và thực hiện khá thành công. Tuy nhiên, các tác phẩm của Nam Cao, với một quan niệm nghệ thuật mới, sâu sắc và độc đáo, đã mang đến cho người đọc những chân dung mới về người nông dân lần đầu tiên được nhìn thấy. Truyện ngắn Lão Hạc, một trong những tác phẩm tiêu biểu thể hiện tài năng và cảm hứng sáng tạo của Nam Cao, là một minh chứng cho điều đó.
Với cần cẩu cũ, cội nguồn mới của người nông dân được Nam Cao nêu lên là chiều sâu trong thế giới đời sống tinh thần, nhân cách văn hóa của người nông dân Việt Nam, thế giới cao đẹp giàu đức hi sinh; họ tôn trọng và nuôi dưỡng đạo đức và giá trị của hai ngôn ngữ nhân loại. Với quan niệm nghệ thuật như vậy, điểm nhìn nghệ thuật trong truyện cổ tích tập trung ở hai góc độ. Thứ nhất, những khó khăn, vất vả, bị áp bức, khốn khổ của người nông dân trong cuộc sống hàng ngày là cùng cực. Những giá trị khác là giá trị đạo đức, lý do để sống, nghĩa vụ và tình yêu phải được thiết lập, ngay cả khi phải trả giá bằng cái chết. Bi kịch và nghịch lý của số phận Lão Hạc chính là sự xung đột, mâu thuẫn giữa hai mặt đó.
Theo đó, bài viết miêu tả và xử lý cuộc đời lão Hạc với những cuộc đấu tranh thầm lặng nhưng vô cùng cam go, khắc nghiệt, căng thẳng – đấu tranh với chính mình, để rồi đến cái kết bi thảm của sự lựa chọn cái chết, như một giải pháp cho mọi ngõ cụt và những bất hạnh, hóa ra không chỉ là những lời buộc tội và nỗi đau, mà còn là sự khẳng định và vinh dự cho con người. Lão Hạc thể hiện ở nhiều bình diện, nhiều điểm nhìn trong hoàn cảnh đầy mâu thuẫn và xung đột ấy.
Trên máy bay đầu tiên, những điểm nhìn vừa đặc sắc vừa phổ quát về Lão Hạc. Thứ nhất, lão Hạc là một nông dân nghèo góa bụa, phải chịu cảnh gà trống nuôi con. Đầu đời lão Hạc này dễ gợi lên sự đồng cảm nơi người đọc. Thứ hai, lão Hạc không thể kiếm đủ tiền để cưới vợ cho con trai, trong khi người con trai muốn bán cả mảnh vườn để cưới vợ theo yêu cầu của nhà gái, nhưng nếu bán mảnh vườn – phương tiện kiếm sống duy nhất của hai cha con và tồn tại – không đủ tiền lo hôn sự cho con. Quan điểm này càng làm tăng tính nguy hiểm cho những giải pháp của lão Hạc và bắt đầu tạo nên nỗi đau trong lòng lão vì bổn phận làm cha của mình, nhất là khi đứa con trai của lão bỏ nhà đi làm nông ở phương xa và đã hơn bốn năm trôi qua. năm mà không có bất kỳ thư từ hoặc tin tức. Thứ ba, đó là cơn bạo bệnh kéo dài để lại hậu quả khủng khiếp khiến lão Hạc phải tiêu gần hết số tiền dành dụm được, nhưng tiếc thay, số tiền đó lại bị chắt bóp, nhịn ăn, nhịn mặc để lo cho các con trong ngày cưới. . Thứ tư, những khó khăn trong cuộc sống về công việc, thu nhập, cộng với thiên tai lũ lụt khiến hoa màu trong vườn nhà anh không thu được gì đã đẩy anh vào thế bế tắc, buộc anh phải bán con chó vàng. Và cuối cùng, lão Hạc đã chọn cái chết.
Trong kế hoạch thứ haiCác luận điểm thể hiện thái độ, cách ứng xử của lão Hạc trước lẽ sống, bổn phận, đạo lí, tình yêu và nhân cách con người. Trọng tâm của khía cạnh này là việc sử dụng vòng cổ bán chó vàng. Đằng sau câu nói của lão Hạc, chẳng lẽ tao bán chó cho thầy, một câu nói mà nhân vật người kể chuyện nghe nhiều đã chán, ẩn chứa một biển tâm trạng.
Chiều sâu tâm trạng lão Hạc Ẩn sau câu nói mà nhân vật ông giáo nghe đi nghe lại là nỗi day dứt, trăn trở, đau đớn của lão Hạc trước quyết định phải lựa chọn giữa việc bán hay không bán con chó vàng. Bởi vì con chó vàng của anh không phải là một con chó bình thường, mà là một con chó đặc biệt bởi hai lý do:
Thứ nhất, đó là người bạn, là nguồn an ủi, động viên anh; thứ hai, con chó là đầu mối dẫn câu chuyện đến mối quan hệ với con trai lão Hạc, vì con trai lão Hạc đã mua một con chó. Theo đó, con chó là của con trai ông nên việc mua bán không thuộc quyền sở hữu của ông. Vậy là đằng sau lời nói về việc lão Hạc định bán con chó vàng đã chán nghe của ông giáo, ẩn chứa biết bao nỗi đau, nỗi niềm của lão Hạc, ẩn chứa một tâm hồn và một nhân cách đáng trọng, công bằng, nghĩa tình.
Mặt khác, tâm trạng lão Hạc đầy đau khổ, trăn trở trong việc xử lý số tiền lão tích cóp, dành dụm được từ hoa màu vườn tược. Với ý định đào bới khu vườn của anh ấy, chúng ta cũng nên để việc đó cho cô ấy; Đến khi anh ấy về, nếu anh ấy không đủ tiền cưới vợ, tôi sẽ thêm vào. Nếu anh ấy đủ tiền cưới vợ, chúng tôi cho vợ chồng anh ấy chút vốn liếng làm ăn… Hạc quan niệm từ nhỏ. Tuy nhiên, do bệnh tật kéo dài nên anh phải tiêu gần hết số tiền. Ngoài ra, hoàn cảnh của ông già đã khó lại càng khó hơn vì già Hać không có việc làm, mùa màng bị bão phá tan hoang.
Từ đó anh nghĩ đến cái chết vì hai lý do: chết khi còn ít tiền gửi cho thầy nhờ hàng xóm lo ma chay, kẻo làm phiền người khác; và quan trọng nhất là chết để mảnh vườn còn nguyên vẹn cho con trai ông khi ông trở về. Đó là những cách ứng xử cao đẹp, cao đẹp của một con người trước cuộc đời và tình yêu; là lòng vị tha, lòng tự trọng phẩm giá của con người.
Vậy nên, trong tính cách, bản chất, tâm hồn và hành vi của lão Hạc có sự tổng hòa những đặc điểm của những phạm trù tưởng như đối lập: bình thường, giản dị mà cao cả, thánh thiện. Bên dưới phần nổi của tảng băng chìm với những nghịch cảnh, nghịch cảnh trong cuộc sống đời thường và hoàn cảnh sống là phần chìm vô tận của tảng băng chìm với lòng vị tha, nhân ái, cao thượng, tự trọng thấm đẫm lòng tự tôn, tính nhân văn sâu sắc và cao cả. Nhưng để giữ được cái giá của con người như vậy, lão Hạc đã phải trải qua không phải một cuộc đấu tay đôi mà là rất nhiều trận chiến cam go, ác liệt để có thể chiến thắng mọi thử thách cam go nhất, giữ được miếng ăn, giá người.
Kết cấu truyện được xây dựng dựa trên mối quan hệ, đối thoại, tiếp xúc của nhân vật tôi (người kể – ông giáo) với lão Hạc. Trong mối quan hệ này, nhân vật tôi – người kể – nhân vật tôi – người kể – trực tiếp miêu tả, đánh giá, nhận xét về nhân vật lão Hạc và thể hiện qua lời nói, hành động. Nhân vật người kể chuyện có lúc xuất hiện ở ngôi thứ nhất, nhưng cũng có lúc xuất hiện ở ngôi thứ hai với tư cách là chủ thể hội thoại. Mối quan hệ giữa nhân vật lão Hatz – người nông dân – và nhân vật tôi – người trí thức – là mối quan hệ khá phổ biến giữa nông dân và thầy giáo làng ở nông thôn Việt Nam lúc bấy giờ. Mối quan hệ đó được đan xen với những chi tiết tiêu biểu về cảnh sinh hoạt làng quê thường ngày với tình làng nghĩa xóm như hút thuốc lào, uống nước chè xanh, ăn khoai lang luộc, trò chuyện v.v. Cứ thế câu chuyện diễn ra tự nhiên, mộc mạc, chân thật. , một cách cảm động và dễ tiếp cận mọi người.
Trên cái nền ấy, cái khung ấy, để thu hút sự chú ý của người đọc và sức hấp dẫn của câu chuyện, tác giả đã xây dựng tình huống lão Hatz thú nhận ý định bán con chó vàng cho nhân vật ông giáo, và đó là trường hợp. đầu mối để tác giả dẫn dắt câu chuyện phát triển tự nhiên, đáng tin. Từ việc bán con chó vàng, mở ra và kết nối nó với các chi tiết khác như câu chuyện về con trai lão Hạc (vì con chó được con trai lão Hạc mua); câu chuyện về tình cảm thân thiết, kín đáo, thân mật và ấm áp giữa lão Hạc và con chó; Tâm trạng của Hạc trước, trong và sau khi bán con chó; Chuyện đời khó khăn dẫn đến chi tiết về bữa ăn hàng ngày của lão Hạc; Câu chuyện về số tiền tiết kiệm của ông lão giảm đi đáng kể, cuối cùng dẫn đến một tình tiết về cái chết đau đớn do chính Hatz lựa chọn.
Nhìn chung, nhờ tài sắp xếp, kết nối các tình tiết, sự việc của tác giả đã tạo nên sự kịch tính, hấp dẫn cho truyện. Đặc biệt, vòng ngầm về hiện thực và con người được tác giả bắt đầu đúng mức, ăn nhập, bùng phát những sắc thái, ý nghĩa mới mẻ, sâu sắc về bản chất cao quý của người nông dân Việt Nam là nhân ái, vị tha, hy sinh. Nó như một bài ca đẹp về ý thức làm người, đối nhân xử thế của người Việt Nam.
Đan xen với những đoạn đối thoại, độc thoại nội tâm của nhân vật là những lời nhận xét của tác giả về con người, về lẽ sống, quan niệm sống sâu sắc của tác giả thấm đẫm giá trị hiện thực và nhân đạo. Ví dụ: Chà! Còn những người xung quanh ta, nếu không cố gắng tìm hiểu họ, ta chỉ thấy họ điên khùng, ngu xuẩn, ác độc, xấu xa, bỉ ổi… đều có cớ để độc ác; chúng tôi không bao giờ coi họ là những người nghèo; tôi chưa bao giờ thích…
Các quan niệm, quan điểm và cấu trúc nghệ thuật được xây dựng một cách sáng tạo trên nền không gian nghệ thuật đặc trưng của cảnh nông thôn Việt Nam thời bấy giờ. Cũng như nhiều truyện ngắn khác của Nam Cao, truyện Lão Hạc có không gian hẹp, nhưng lại mở ra nhiều tầng giá trị, ý nghĩa sâu rộng. Truyện Lão Hạc vượt thời gian và không gian bởi chứa đựng những giá trị nhân văn.
