Cảm nhận vẻ đẹp của hình ảnh cô thanh niên xung phong Phương Định trong truyện Một ngôi sao xa xôi.
Lê Minh Khuê Bà là nhà văn xuất sắc của nền văn học Việt Nam hiện đại. Trong sự nghiệp sáng tác của mình, bà đã để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng. Một câu chuyện ngắn Một ngôi sao xa xôi viết năm 1971 là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của bà. Truyện đã vẽ nên thành công bức tranh về những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn đẫm máu với tinh thần dũng cảm, lạc quan, yêu đời và giàu tình đồng đội. Điển hình là nhân vật Phương Định.
Bắt đầu công việc là một bức tranh Chân dung Phương Định – cô gái Hà Nội xinh đẹp, ưa nhìn. “Tôi là một cô gái đến từ Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái xinh đẹp. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, chiếc cổ cao kiêu hãnh như chiếc cốc hoa huệ, và đôi mắt được binh lính khen là “nhìn xa trông rộng…” Chính vì vẻ đẹp này mà cô được các xạ thủ chú ý, dù rất thân thiết, gặp nhau hàng ngày nhưng họ vẫn viết thư cho cô. Nó làm cho cô ấy rất tự hào. Từng học cấp 3 tại Hà Nội, có lẽ Phương Định không mấy khó khăn để tìm được một suất vào giảng đường đại học và sẽ có một tương lai xán lạn… Nhưng cô đã bỏ lại tất cả những ước mơ của mình. Hoài bão của tôi là đi theo tiếng gọi của Tổ quốc, như Bác Hồ đã từng nói “Dù hy sinh tất cả cũng phải đốt cháy Trường Sơn, phải thống nhất non sông”.
lòng yêu nước đã khiến anh hy sinh tuổi trẻ và tương lai của mình cho đất nước. Bước ra chiến trường, hành trang duy nhất mà Phương Định mang theo là những kỉ niệm về những tháng ngày hồn nhiên của tuổi thiếu niên bên gia đình. “ngôi nhà nhỏ” rồi chợt nhớ nhà, nhớ mẹ,“nhớ những ngôi sao lớn trên bầu trời thành phố”, bị mất tích “mái vòm nhà hát tròn” hoặc “kem…”. Những kỉ niệm hồn nhiên, trong sáng của tuổi thiếu nữ trên quê hương thân yêu ấy có làm lòng chị nguôi ngoai giữa bom đạn khốc liệt?
Vào chiến trường, Phương Định trở thành một người dũng cảm, sẵn sàng hy sinh, bất chấp khó khăn, nghịch cảnh, hiểm nguy. Cô ấy nói “Chúng tôi có ba người dưới hang dưới chân đỉnh… nhiệm vụ của chúng tôi là ngồi đây khi bom nổ, rồi chạy đi đo lượng đất lấp trong hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thiết, phá hủy những quả bom.”. Một công việc mệt mỏi và nguy hiểm như vậy, nhưng cô ấy nói một cách gọn gàng, khô khan và bình tĩnh, hơn thế nữa, cô ấy coi công việc của mình là một con vật, cô ấy nói. “Có nơi nào như thế này không, mặt đất bốc khói, không khí ngột ngạt, máy bay vo ve. Thần kinh căng như chảo, tim đập loạn nhịp, chân chạy nhưng tôi vẫn biết xung quanh còn rất nhiều quả bom chưa nổ, có thể nổ bây giờ, có thể nổ ngay”.. Mỗi ngày bạn đối mặt với cái chết nhiều lần, ít nhất là ba lần, nhưng không sao cả, đó là chuyện bình thường. Đã có lúc họ nghi ngờ cái chết, nhưng đó là cái chết yếu ớt.
Có thể Phương Định đã sẵn sàng chấp nhận cái chết khi bước vào chiến trường, nhưng đó là cái chết vì hòa bình, thống nhất đất nước. Cũng như bao cô gái thanh niên xung phong khác, Phương Định nổi bật với tinh thần quả cảm, thái độ bình tĩnh vượt qua mọi hiểm nguy. Điều đó được thể hiện cụ thể qua việc gỡ bom tại đỉnh Trường Sơn.
Sau đợt pháo kích của địch, Phương Định cùng đồng đội chạy lên đỉnh để hoàn thành nhiệm vụ, nơi vẫn còn bom chưa nổ. Không gian lúc ấy yên tĩnh đến lạ thường. Khi tiếng bom nổ gần: Trong không khí căng thẳng và sự im lặng đến rợn người, nhưng rồi cô chợt bị một cảm giác lấn át khiến cô không còn sợ hãi nữa: “Tôi đã tiếp cận quả bom. Cảm nhận được ánh mắt của những người lính đang nhìn mình, tôi không còn sợ hãi nữa. Tôi sẽ không uốn cong. Họ không thích cách họ đi khập khiễng khi họ có thể đi lại bình thường.”. Sự dũng cảm của cô ấy dường như được thúc đẩy bởi lòng tự trọng.
Và khi cô ấy ở bên cạnh quả bom, cận kề cái chết tức thì, mọi cảm giác của cô ấy trở nên sắc nét và căng hơn như một sợi dây: “Đôi khi lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một âm thanh chói tai xuyên qua cơ thể tôi, tôi rùng mình và chợt nhận ra tại sao mình lại chậm chạp như vậy. Nhanh lên! Bom nóng. Dấu hiệu xấu.”. Thần chết nằm đó chờ thời cơ ra tay. Cô phải nhanh hơn, mạnh hơn thế, không được phép chậm trễ dù chỉ một giây.
Cách miêu tả của tác giả vừa chân thực vừa tỉ mỉ khiến người đọc có cảm giác như người trong cuộc, có thể cảm nhận được tiếng hai vật sắt chạm vào nhau rồi cảm thấy rùng mình như Phương Định. Sự điềm tĩnh và dũng khí của cô càng thể hiện rõ. Khi đối mặt với bom sắt lạnh lẽo, cô cũng từng nghĩ đến cái chết. “Nhưng là cái chết rất yếu ớt, không cụ thể.”
Sau đó là cảm giác căng thẳng chờ quả bom phát nổ. Thật khủng khiếp khi chọc giận Thần chết. Ai dám chắc quả bom không nổ lúc này, trong khi lẽ ra Phượng phải đào bới. Tuy nhiên, cô vẫn không bắt tay, tiếp tục công việc khủng khiếp: “Tôi cẩn thận thả gói thuốc vào cái hố mà tôi đã đào và châm lửa đốt. Tôi dọn đất chạy về nơi trú ẩn: mìn có nổ không, bom có nổ không? Nếu không, làm cách nào để đốt mỏ lần thứ hai? Nhưng quả bom đã nổ. Một ngôn ngữ kỳ lạ, đáng kinh ngạc. Ngực tôi đau nhói, mắt tôi cay xè cho đến khi mở ra. Mùi bom buồn nôn. Ba tiếng nổ nữa theo sau. Đất kêu lách cách, hòa tan âm thanh vào bụi rậm. Mảnh đạn xé toạc không khí, lao thẳng xuống và rít lên không nhìn thấy trên đầu. Bốn quả bom phát nổ. Nó đã thắng! Nhưng một đồng đội đã bị đánh bom! Máu từ tay Nho phun ra, tuôn ra, thấm xuống đất. Da xanh, mắt nhắm, quần áo bụi bặm…”.
Nhưng không ai được phép khóc vào giờ cần sự cố chấp của mỗi người. Công việc khủng khiếp, đau lòng đó không chỉ đến một lần trong đời mà hàng ngày: “Quen với nó. Tôi cho nổ bom năm lần một ngày. Ít ngày hơn: ba lần. Tôi đã nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không xác định.”. Những cảm xúc và suy nghĩ chân thành của cô đã truyền đến người đọc sự đồng cảm, yêu mến và khâm phục. Một cô học trò nhỏ nhắn, hồn nhiên, mộng mơ, nhạy cảm nhưng cũng anh dũng, xứng đáng với những chiến công khó nhọc trên những nẻo đường Trường Sơn bi tráng. Một ngày trong những năm Trường Sơn của chị là như thế. Những trang sử Trường Sơn không thể quên ghi một ngày như thế. Cô gái ấy cũng như hàng ngàn cô gái khác trên tuyến đường Trường Sơn, hàng giờ dệt nên những điều kỳ diệu cho Tổ quốc thân yêu: những con đường thẳng tắp cho ô tô vượt Trường Sơn vào Nam.
Anh phải là người trong cuộc, hiểu rõ công việc, hoàn cảnh của các cô gái trinh sát đường thì mới có thể miêu tả sinh động, cụ thể như vậy. Tận mắt chứng kiến cảnh phá bom mới thấy hết những gian khổ, bất hạnh và cả sự dũng cảm của các cô gái. Tuy chỉ là một đoạn văn ngắn tả cảnh phá bom nhưng đã toát lên vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng thế kỷ XX. Họ là những người đã làm nên lịch sử như nhà thơ Tố Hữu đã viết:
“Nắng mưa đông Trường Sơn
Ai chưa từng ở đó dường như không hiểu tôi”
Công việc là vậy nhưng Phương Định Tôi rất tự hào về bản thân mình: “Người đẹp nhất, thông minh nhất, dũng cảm nhất và cao quý nhất là những người mặc đồng phục và có ngôi sao trên mũ.”
Công việc vất vả, nguy hiểm như vậy nhưng Phương Định và các đồng đội Luôn sống yêu thương lạc quan đoàn kết yêu thương nhau. Bà Thảo tuy không biết hát nhưng có ba tập thơ, bà cũng thích thêu thùa may vá, còn Phương Định thì thích hát và mơ mộng. Cô dồn hết đam mê ca hát vào nơi chiến trường khốc liệt. Cô thích hát hành khúc, cô thích hát quan họ… giọng cô phải hay nên bà Thảo mê lắm. Phương Định thậm chí còn có thể sáng tác ra những bài hát khiến chính cô ấy cũng phải bật cười.
Một điều mà độc giả ít để ý đến là bạn đều Tôi yêu cái đẹp. Phương Định thắt bím dày rất đẹp, Thảo thích tỉa lông mày thêu cả áo ngực, Nho thích thêu thùa… Các cô gái vẫn vui vẻ đọc thư lính trẻ. Phải chăng tinh thần lạc quan, yêu đời đã giúp họ sống đẹp, sống vui ngay cả ở nơi nguy hiểm nhất – trên tuyến đường Trường Sơn đẫm máu? Lúc đó tôi mới biết cuộc sống của họ không chỉ có cái chết, không chỉ có đạn, mà còn có tiếng hát và tiếng cười. Tiếng hát ấy, nụ cười ấy đã xóa tan mọi tiếng gầm rú của máy bay và bom đạn của quân thù.
Ở Phương Định ta còn thấy một cảm giác ấm áp thường trực của tình đồng chí, đồng đội. Anh ấy luôn yêu thương và quan tâm đến đồng đội của mình. Cô lo lắng cho chị Thảo đến mức không quay đầu lại đến mức “nói chuyện điện thoại” khi đại đội trưởng hỏi thăm tình hình. Cô hết lòng âu yếm, chăm sóc Nho như một cô y tá khi Nho bị thương trong lúc rà phá bom mìn: “Nhặt đất, bế Nho đặt vào lòng”, “Rửa nho bằng nước đun sôi trên bếp than hồng”, “Chích Nho”, rồi “khuấy sữa trong cốc sắt”. Sự chăm sóc tận tình của Định đã giúp Nho hồi phục nhanh chóng.
Ba cô gái thanh niên xung phong với những tính cách khác nhau nhưng họ thương yêu, coi nhau như chị em một nhà. Cô cũng dành tình cảm, sự kính trọng cho những người lính trực tiếp cầm vũ khí chiến đấu nơi chiến trường. trong tâm trí cô ấy, “Người đẹp nhất, thông minh nhất, dũng cảm nhất và cao quý nhất là những người mặc quân phục có ngôi sao trên mũ”. Tình đồng chí, đồng đội của Phương Định là thiêng liêng, cao cả và đáng quý. Nó cho cô ấy sức mạnh để làm tốt công việc của mình. Có được trang viết này một phần cũng xuất phát từ tâm hồn giàu cảm xúc của nhà văn Lê Minh Khuê.
Khi bị phá bom, Nho làm Phương Định bị thương, bà Thảo quẫn trí. Các cô chăm sóc Nho rất ân cần, chu đáo, dù thương đồng đội nhưng không ai rơi một giọt nước mắt. “Rơi nước mắt vào những thời điểm này được coi là tự hạ mình.” Chính sức mạnh đoàn kết đã giúp họ vượt qua mọi hoàn cảnh, chiến thắng chính mình.
Cuộc chiến đấu ở cuối truyện như một dụng ý nghệ thuật, cơn mưa làm dịu đi bầu không khí ngột ngạt ngoài hang và làm dịu mát tâm hồn ba cô gái sau những căng thẳng của trận chiến. nó gợi lên sự hồn nhiên, vô tư của tuổi trẻ và gợi lại những kỉ niệm tuổi thơ với những cơn mưa ở quê nhà. Đến lúc này, người đọc mới cảm nhận hết được vẻ đẹp của những ngôi sao xa xôi – vẻ đẹp của sự anh dũng và tâm hồn trong sáng của những cô gái thanh niên xung phong nơi trung tâm đường Trường Sơn ác liệt. tiêu biểu cho vẻ đẹp của toàn thể thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước
Đọc “một ngôi sao xa xôi“, Người đọc liên tưởng đến những cô gái mở đường trong thơ Phạm Tiến Duật hay Lâm Thị Mỹ Dạ, và những cô gái gần nhất là Đồng Lộc hay Truông Bồn. Cái tên Đồng Lộc, Truông Bồn đã trở thành địa danh lịch sử. Một minh chứng cho chủ nghĩa anh hùng cách mạng của thế kỷ XX. Thật cảm động các chị đã hy sinh tuổi thanh xuân của mình cho đất nước. Đó là những người “khi tổ quốc cần, họ biết cách sống xa nhau” như bài hát Nguyễn Mỹ đã từng viết.
Cách kể ở ngôi thứ nhất, khắc họa sâu sắc tâm lý nhân vật, sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu phù hợp… Lê Minh Khuê đã cho người đọc hiểu sâu sắc về cuộc đời và nỗi vất vả của người con gái. Thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn đẫm máu trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Trường Sơn là nơi thử thách ý chí và lòng dũng cảm của dân tộc Việt Nam. Những người như Phương Định, Thao, Nho hát rất hay“hoa trong lửa” anh hùng. Giữa sự khốc liệt của chiến tranh, vẻ đẹp của họ vẫn tỏa sáng. Tuổi trẻ, lòng yêu nước và khát vọng hòa bình đã tạo nên sức mạnh cho một cuộc kháng chiến anh dũng và gian khổ. Họ chỉ là những con người bình thường nhưng đã góp phần làm nên những kỳ tích hào hùng cho dân tộc như Tố Hữu đã từng viết:
“Xẻ Trường Sơn đi cứu nước
Nhưng phải mất một thời gian dài để tiết lộ tương lai.”
Phân tích truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê.
