Sự tương phản giữa sáng và tối trong truyện ngắn “hai đứa trẻ” của Thạch Lam và “Lời người tù” của Nguyễn Tuân.
– Thạch Lam, Nguyễn Tuân là hai nhà văn thuộc dòng văn học lãng mạn, sinh ra trong thời buổi đầy biến động… Truyện ngắn “hai đứa trẻ” của Thạch Lam và “Lời người tù” Nguyễn Tuân là hai tác phẩm lớn của văn học Việt Nam thế kỉ XX.
– Ánh sáng và bóng tối ở hai phần chủ yếu được sử dụng để tạo nên tình huống truyện nhưng cũng đạt đến ý nghĩa tượng trưng cho sự đối lập giữa thiện và ác, giữa thiện và ác, giữa hiện thực đen tối và tương lai.
1. Tương phản sáng tối trong truyện ngắn “hai đứa trẻ” (Thạch nam).
– Bóng tối: Dày đặc, bao trùm cả thành phố và lặp đi, lặp lại nhiều lần: Đêm hè êm như nhung; những con đường và ngõ phố dần chìm trong bóng tối; tối mịt cả lối đi trải thảm ra sông, lối qua chợ vào nhà; lối vào làng thậm chí còn tối hơn; đêm phố vắng lặng, tối tăm… tượng trưng cho cuộc sống tối tăm, ngột ngạt, quẩn quanh nơi phố huyện… (đó cũng là bức tranh xã hội Việt Nam những năm 1930-1945).
– Ánh sáng: Ánh sáng tương phản với bóng tối để làm sâu thêm bóng tối.
– Ánh sáng phố huyện: nhỏ bé, yếu ớt, hi hữu chỉ là những quầng sáng lung linh, những hạt sáng, những vệt sáng, khe sáng… tượng trưng cho số phận héo úa, héo mòn của con người.
– Ánh sáng Hà Nội trong nỗi nhớ của nhân vật Liên: Hà Nội rực sáng… vừa là quá khứ, vừa là ước mơ tương lai của chị em Liên.
– Ánh đèn từ đoàn tàu vụt qua nhanh: toa tàu sáng trưng; cửa kính sáng; đồng và niken sáng lấp lánh… Ánh sáng của đoàn tàu khác với ánh sáng nhỏ bé, mờ ảo của phố huyện, hướng con người đến một tương lai tươi sáng…
→ Kết quả của sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối: Tượng trưng cho những kiếp người sống vô danh trong xã hội tù đọng tăm tối, nhưng vẫn hướng đến một tương lai tươi sáng hơn.
2. Sự tương phản giữa sáng và tối trong truyện ngắn “Lời người tù” (Nguyễn Tuân).
– Tối tăm: “mặt đất tối”, “buồng tối chật hẹp, ẩm thấp, tường giăng đầy mạng nhện, mặt đất vương vãi phân chuột, phân gián”…. nó là hiện thân của một không gian ngục tối tăm tối, một cuộc sống lem luốc, tăm tối đầy xấu xa, xấu xa trong nhà tù thực dân, phong kiến. Đồng thời, bóng tối cũng tượng trưng cho sự xấu xa trong cuộc sống cũng như trong bản chất con người.
– ánh sáng: “ngôi sao buổi tối lấp lánh”, “ngôi sao của chính nghĩa từ biệt vũ trụ”, “khối lụa trắng”, “ánh sáng đỏ của ngọn đuốc dầu”…là ánh sáng chân lý, là tâm hồn con người, là vẻ đẹp và tài năng, là nhân cách cao đẹp…
→ Kết quả của sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối là sự chiến thắng của thiên tài con người trước cái xấu và cái ác, trước cái cao và cái thấp…
3. Nhận xét về sự giống và khác nhau.
– Điểm tương đồng:
+ Cả hai tác giả đều sử dụng ánh sáng và bóng tối – một thủ pháp nghệ thuật đối lập, tương phản mà văn học lãng mạn thường sử dụng để dựng truyện. Đây là những chi tiết nhỏ nhưng góp phần chuyển tải nội dung tư tưởng, chủ đề của tác phẩm
+ Ánh sáng và bóng tối trong hai tác phẩm này vừa mang ý nghĩa hiện thực, vừa mang ý nghĩa tượng trưng. Bóng tối tượng trưng cho cái ác và ánh sáng tượng trưng cho cái thiện.
– Sự khác biệt:
+ Trong “hai đứa trẻ”: Sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối không có sự thay đổi bất ngờ nào. Ánh sáng của thị trấn nhỏ, ánh sáng của con tàu vụt qua nhanh nên ánh sáng chỉ làm cho bóng tối dày đặc hơn, nhấn mạnh sự ngột ngạt, tối tăm của cuộc sống nơi đây. Qua đây, nhà văn bày tỏ niềm thương cảm đối với những con người bé nhỏ, nhất là với số phận của những đứa trẻ trong xã hội cũ – những con người sống trong tăm tối nhưng không ngừng hướng tới một ngày mai tươi sáng.
+ Trong “Chữ người tù”: Sự tương phản giữa sáng và tối được xây dựng trên sự tương phản sắc nét, với những thay đổi đột ngột, đột ngột. Biện pháp nghệ thuật này dẫn dắt tình huống truyện đến hồi kết là sự chiến thắng của ánh sáng trước bóng tối, của chân lý, cái đẹp, của thiện lương trước cái xấu, cái ác. Qua đó, nhà văn thể hiện rõ thái độ trân trọng cái Đẹp.
4. Giải thích sự khác biệt.
– Cả hai nhà văn đều xuất hiện trong giai đoạn văn học 1930-1945, trong một xã hội đầy biến động nhưng với lối viết khác nhau
Nguyễn Tuân là đại diện tiêu biểu của dòng văn học lãng mạn, nhà văn suốt đời đi tìm cái đẹp. Cảm hứng thẩm mỹ của ông thường hướng tới cái đẹp cao cả, siêu phàm, nhân cách lớn… Vì vậy, sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối thật bất ngờ, suy cho cùng ánh sáng, Cái đẹp phải chiến thắng.
– Thạch Lam là thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn, tuy sáng tác của ông không theo hướng lãng mạn mà tác phẩm của ông có sự đan xen giữa lãng mạn và hiện thực. Đặc biệt Thạch Lam quan tâm đến những điều nhỏ bé, bình dị, cuộc sống đời thường, thế giới trẻ thơ… để ánh sáng và bóng tối không đột ngột thay đổi, ánh sáng không lấn át hoàn toàn.
– Hai nhà văn, hai phong cách nhưng đều gặp nhau ở chỗ sử dụng thủ pháp đối lập sáng tối để thể hiện ý đồ nghệ thuật của mình.
– Đây là những chi tiết nhỏ tạo nên giá trị lớn…
Phân tích hình ảnh chuyến tàu đêm trong truyện “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam.
