Đọc hiểu văn bản:
“Lời người tù”
(Nguyễn Tuân)
I. Thông tin chung:
1. Tác giả.
– Nguyễn Tuân (1910-1987) sinh ra trong một gia đình Nho học, đã hoàn thành việc học chữ Hán. Ông là một nghệ sĩ tài hoa, uyên bác, có cá tính độc đáo. Nguyễn Tuân sáng tác ở nhiều thể loại, nhưng đặc biệt thành công ở thể chính luận.
– Ngòi bút phóng khoáng, có ý thức sâu sắc về cái tôi cá nhân.
– Ưu điểm là cây bút chì.
– Công trình tiêu biểu: “Đã đi một lúc”. In lần đầu năm 1940, gồm 11 truyện ngắn viết về một thời đã qua vang vọng.
2. Truyện ngắn: Từ tù nhân.
– Tên gốc: Dòng cuối cùngin năm 1938 trên tạp chí tôi chơi và sau đó đổi tên nó thành: Từ người chết nhà tù và in thành sách truyện Ngày xửa ngày xưa.
+ Nhân vật chính: Hầu hết là những nhà Nho cuối mùa – những con người tài hoa, bất đắc dĩ, lợi dụng cái tôi của mình chào mừng tài năng và thần thánh để chống lại xã hội trần tục.
+ Như một “tác phẩm của sự hoàn mỹ và hoàn mỹ” (Vũ Ngọc Phan)
II. Hiểu văn bản:
1. Tình huống truyện:
– Cuộc gặp gỡ bất thường của hai con người không bình thường:
+ Warden – đại diện cho sức mạnh bóng tối, nhưng lại khát khao ánh sáng và ngôn từ.
+ Huấn Cao – người tử tù có tài viết chữ đẹp, chống lại triều đình phong kiến.
– Cuộc gặp gỡ giữa Huấn Cao và nhà quản lý trong hoàn cảnh đầy mâu thuẫn:
Xét về góc độ xã hội:
- Quản giáo là đại diện của trật tự xã hội, anh ta có quyền bị cầm tù và tra tấn.
- Huấn Cao là một tên phản nghịch đang chờ bị trừng trị.
+ Về nghệ thuật: o Ai cũng có tâm hồn nghệ sĩ.
- Huấn Cao là người có tài: coi thường, khinh bỉ những kẻ ăn ở nhơ nhớp.
- Người trị vì: Tôn kính, yêu cái đẹp, thích thư pháp, tìm kiếm Huấn Cao.
– Kịch tính lên đến đỉnh điểm khi quản giáo nhận lệnh chuyển tử tù ra pháp trường.
→ Tình huống truyện là hoàn cảnh diễn ra câu chuyện; Khoảnh khắc đời sống xuất hiện rất dày đặc, có khi chứa đựng cả cuộc đời con người, thể hiện mâu thuẫn hay quan hệ giữa nhân vật này với nhân vật khác hay mâu thuẫn trong lòng nhân vật, quan hệ giữa nhân vật và xã hội, môi trường … góp phần thể hiện chủ đề: sắc đẹp, là trời đoạt đất.
2. Nhân vật huấn luyện viên cao:
Một. Một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thư pháp:
– Nhân dân khắp tỉnh Sơn khen Huấn Cao là người có tài viết văn “rất nhanh và rất đẹp”. Tài nghệ viết chữ Hán – nghệ thuật thư pháp
– “Nét chữ của ông Huấn Cao rất đẹp, rất vuông vức… có treo được chữ ông Huấn là của báu trên đời”.
– Ca ngợi tài năng của Huấn Cao, nhà văn thể hiện quan điểm, tư tưởng nghệ thuật: + Kính trọng, khâm phục người tài,
+ Trân trọng nghệ thuật thư pháp truyền thống của dân tộc.
b. Một con người dũng cảm bất khuất:
– Ông là người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống triều đình.
– Ngay khi bạn bước vào nhà tù:
+ Trước câu nói của người lính đi cùng: không để ý, không nhận.
+ Vô tình rũ bỏ rệp trên thang: “Huấn luyện viên tuyệt vời… màu nâu sẫm”. Đây là đặc điểm và sự tiết kiệm của triều đại Nho giáo, đó là bất khả chiến bại. – Khi Giám thị trại giam có biện pháp đối xử đặc biệt: Tùy tiện lấy rượu thịt “Tôi thích” công việc vẫn được thực hiện trong sự phấn khích của sinh “Phong thái tự do, ung dung, coi thường cái chết.
– Trả lời quản lý với vẻ khinh khỉnh làm gì “Bạn hỏi những gì tôi muốn … đi vào.”
Không tuân lệnh cơ quan chức năng.
→ Đó là dũng khí của người anh hùng.
c. Một nhân cách, một lương cao:
– Tâm hồn trong sáng, cao đẹp: “Tôi không ép mình viết câu đối vì vàng bạc châu báu hay quyền lực.” và chỉ vì lời nói ba người bạn tốt nhất “nể, khinh, chỉ vì chữ tri kỷ.
– Khi bạn chưa biết tấm lòng của người quản lý: hãy xem anh ta như một kẻ tầm thường mà đối xử với sự khinh thường và tự hào. – Khi biết được tấm lòng của viên quản ngục:
+ Cảm nhận” Tâm phân biệt lẫn nhau” va hieu “sở thích cao quý” quản lý + Huấn Cao nhận lời Chỉ dành cho người biết quý trọng tài năng và cái đẹp.
– Câu nói của Huấn Cao: “Ít hơn một chút… trên thế giới” → thể hiện sự kính trọng với những người có sở thích cao quý và nhân cách cao thượng.
→ Huấn Cao là bậc anh hùng nghệ sĩ, thiên tài trong sáng.
– Thái độ của Nguyễn Tuân: Tài phải đi đôi với trí, cái đẹp và cái thiện không thể tách rời → Quan niệm thẩm mỹ tiến bộ.
→ Huấn Cao có phong cách của một nghệ sĩ tài hoa; ngài có lòng can đảm anh hùng tử vì đạo; Tỏa sáng vẻ đẹp trong sáng của con người với ánh sáng tự nhiên,… Vẻ đẹp tài hoa, dũng cảm và trong sáng ở Huấn Cao kết tinh trong một sân khấu ngôn từ – một cảnh tượng xưa nay chưa từng có. Đây là nơi cái đẹp, cái thiện và nhân cách cao cả của con người chiến thắng và tỏa sáng. Qua bức tranh của Huấn Cao, Nguyễn Tuân muốn khẳng định cái đẹp là bất tử, cái tài và cái tâm, cái đẹp và cái thiện không thể tách rời; thể hiện sự trân trọng những giá trị tinh thần của dân tộc.
– Huấn Cao khiến người đọc nhớ đến Cao Bá Quát – nhà thơ nổi tiếng thời Nguyễn – người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Mỹ Lương chống triều đình Tự Đức thất bại: Mồi quê nhất mê hoa mai.
3. Nhân vật quản ngục:
– Một trò chơi chữ kỳ lạ.
– Nhẫn nại nhại, trau chuốt, kiên quyết đòi lời lẽ phải bằng.
– Chỉ có một điều ước trong đời: Tôi có chữ Huấn Cao treo trong nhà …
– Ông có một sở thích cao cả đến mức coi thường mạng sống của mình: muốn chơi hụi Huấn Cao. Dám nhờ Thọ xin chữ. Chế độ đặc biệt dành cho tử tù.
→ Đây là một cuộc đua nguy hiểm, nếu chuyện của viên cai ngục bị bại lộ, chắc chắn sẽ không cứu được mạng anh ta.
– Tôi muốn tìm thư của Huấn Cao.
+ Lần 1: Bí mật sai ông Thà thường xuyên dâng rượu thịt.
+ Lần 2: Hiền lành, khiêm tốn nhưng bị huấn luyện viên Tào coi thường, hắt hủi nhưng vẫn hiền lành, tốt bụng.
– Chọn sai nghề. Trong số những người độc ác và dối trá, có tính tình hiền lành…biết kính người ngay.
– Tâm hồn người nghệ sĩ tài hoa lạc vào chốn nhơ nhớp. Mặc dù anh ta không giỏi trong công việc của mình, nhưng anh ta có một tâm hồn.
→ Trong xã hội phong kiến đang suy tàn, nơi quan lại đầy rẫy những bất lương, vô đạo đức, quản giáo thật là một con người Bóng rượu.
– Trái tim của thế giới….một âm thanh trong trẻo chen vào giữa một bản nhạc nơi âm nhạc hỗn độn và hỗn loạn.
– Biết trọng nghĩa khí, biết quý trọng người tài, yêu cái đẹp – tấm lòng Một tài năng được công nhận.
→ Nhà quản lý là người có tâm hồn nghệ sĩ, tôn trọng cái đẹp và có tấm lòng “biệt tài”; say mê kính trọng vị quan đào hoa và nhân cách anh hùng của Huấn Cao; dám coi thường pháp luật, gây rối trật tự trong trại giam, biến kẻ bị kết án tử hình thành thần tượng để tôn thờ. Viên quản ngục có những phẩm chất khiến Huấn Cao cảm kích “có lòng thiên hạ” và tác giả coi ông là “tiếng nói trong trẻo…”. Qua nhân vật này, nhà văn muốn nói rằng, trong mỗi con người đều có một tâm hồn yêu cái đẹp và tài hoa. Vẻ đẹp chân chính, trong mọi hoàn cảnh vẫn giữ được “chất”, cá tính.
4. Đào tạo cấp cao cho người quản lý.
– Trong một không gian chật hẹp, ẩm thấp, tối tăm, bẩn thỉu, khói nghi ngút, dưới ánh đuốc dầu, hiện lên hình ảnh ba cái đầu chụm lại. Người tù già cổ chân bị cùm viết chữ đậm trên vuông lụa trắng tinh, bên cạnh viên cai ngục cúi gập người, nhà thơ lại rùng mình.
– Đó là một cảnh tượng chưa từng có:
+ Trao lời vốn là điều cao quý, sự sáng tạo nghệ thuật diễn ra trong căn phòng tối tăm, chật hẹp…. Cái đẹp được tạo ra giữa một nơi hôi hám, bẩn thỉu; Bầu trời vĩ đại lại tỏa sáng ở chính nơi bóng tối và cái ác ngự trị
+ Người nghệ sĩ tài hoa say sưa vẽ từng nét chữ không phải là người tự do mà là “cổ bị xiềng, chân bị xiềng..”
+ Trật tự, kỷ cương trong nhà tù bị đảo lộn hoàn toàn: người tử tù ở một vị trí bề trên, uy nghiêm và tráng lệ. Mặt khác, kẻ có quyền lực cúi đầu khiêm tốn, cúi đầu trước kẻ bị giam cầm. Trong ngục tù tăm tối ấy cái xấu, cái ác không thống trị mà cái đẹp, cái thiện và cái cao cả đã chiến thắng và tỏa sáng.
Trong nhà tù ấy, cái đẹp đã chiến thắng và tỏa sáng, tốt đẹp, thăng hoa. Đây là công việc của một người làm vì tri kỷ, một trái tim đối với một trái tim. Cái tâm điều khiển cái tài, cái tâm cái tài hợp lại để tạo nên cái đẹp.
→ Tác giả đã dựng lên thật đẹp cụm tượng đài Thiên Lương với một phong cách ngôn từ điêu luyện.
– Những chi tiết thể hiện tư tưởng của tác phẩm: Hiện thực dù đen tối, tàn bạo đến đâu cũng không thể tiêu diệt được cái đẹp. Vẻ đẹp bất khả chiến bại. Một sức thuyết phục mạnh mẽ thuộc về chủ nghĩa nhân đạo rực rỡ trong nghệ thuật của Nguyễn Tuân, đó là một lối sống, một nhân cách và một mẫu mực.
III. Bản tóm tắt:
1. Nghệ thuật:
– Tạo tình huống truyện đặc sắc, độc đáo.
– Sử dụng thành công kỹ thuật tương phản.
– Xây dựng thành công nhân vật Huấn Cao – dung hợp nhiều cái đẹp.
– Ngôn ngữ góc cạnh, giàu hình ảnh, tạo hình, vừa cổ kính vừa hiện đại.
2. Ý nghĩa văn bản:
“Lời người tù” khẳng định, tôn vinh chiến thắng của ánh sáng, cái đẹp, cái thiện và nhân cách cao cả của con người đồng thời bộc lộ tấm lòng yêu nước thầm kín của nhà văn.
