Đọc hiểu:
Qua Đèo Ngang
(Bà Huyện Thanh Quan)
I. Đọc và hiểu các chú thích.
1. Tác giả.
– Tên thật là Nguyễn Thị Hinh, sống ở thế kỷ 19, năm sinh và mất không rõ
– Quê quán: Phường Nghi Tàm, huyện Vĩnh Thuận, ven Hồ Tây (nay là phường Quảng An, quận Tây Hồ), Hà Nội.
– Bà là một trong số ít đờn ca tài tử ngày xưa còn để lại sáu bài Đường luật.
Thơ của bà thể hiện tình yêu với cảnh vật thiên nhiên, đất trời và nỗi niềm trước thế giới đổi thay. Mỗi tác phẩm của cô ấy đều cảm động, tao nhã và rất khéo léo.
2. Hành vi.
– Hoàn cảnh ra đời: Dưới thời vua Minh Mạng, bà Huyện Thanh Quan được mời vào kinh đô Huế giữ chức Cung Trung học để dạy công chúa và cung phi. Trên đường từ Bắc Hà vào Huế, cô dừng chân nghỉ chân tại Đèo Ngang – đây là lần đầu tiên cô đến nơi này. Đứng trước khung cảnh thiên nhiên kì vĩ của Đèo Ngang, nàng là người cảnh tình đã sáng tác bài thơ Qua Đèo.
– Ngôn ngữ: Bài thơ Qua Đèo Ngang được viết bằng chữ Nôm
– Thể thơ: Bài thơ Qua Đèo Ngang được viết theo thể thơ bảy chữ, bát cú đường luật.
– Đặc điểm của thể thơ bảy chữ: Gồm 8 câu, mỗi câu có 7 chữ, thường bố cục nội dung theo bố cục đề – thực – luận – kết.
– Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm
Lịch trình gồm 4 phần:
- Câu 1 và 2 Đề • Khái quát cảnh đèo Ngang.
- Phần thực Câu 3 và 4 • Cuộc sống của người dân Đèo Ngang
- Tiểu luận Câu 5 và 6 • Tâm trạng của tác giả
- Kết luận Câu 7 và 8 • Nỗi cô đơn tột cùng của tác giả
II. Đọc và hiểu văn bản
1. Khái quát cảnh quan Đèo Ngang.
– Thời gian: chiều muộn – thời điểm dễ gợi nỗi buồn, cô đơn, trống trải
– Không gian: Đèo Ngang – con đèo kỳ vĩ, nơi chia cắt hai tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh, là ranh giới chia cắt Đàng Trong và Đàng Ngoài xưa.
– Bối cảnh:
Sự vật: cây, lá, đá, hoa
Động từ: xô đẩy – chen lẫn, không thẳng hàng, động từ “chen chúc” giữa hai câu thơ gợi một khung cảnh rậm rạp, hoang vu.
⇒ Khung cảnh tràn đầy sức sống nhưng hoang vu, rậm rạp và hiu quạnh
2. Cuộc sống con người ở Đèo Ngang
– Sử dụng từ ngữ có giá trị gợi hình: lom khom, lác đác – gợi cảm giác khan hiếm, khan hiếm
– Nghệ thuật đảo ngược:
Hình như… xài mấy chú
Lác đác… vài căn nhà trên chợ
⇒ Nhấn mạnh sự nhỏ bé, khan hiếm, nhỏ bé của sự sống giữa khung cảnh thiên nhiên bao la, hoang sơ.
⇒ Hình ảnh bóng người trông thưa thớt, thưa thớt khiến cho cảnh vật càng thêm hoang vắng, tiêu điều. Qua đó gợi cho tác giả cảm giác buồn bã, lặng người.
3. Tâm trạng của tác giả
– Tiếng quốc, chim quốc: nghệ thuật động tả tĩnh, chơi chữ. Tiếng nói của loài chim quốc, một loài chim nhớ nước, thương nhà, cũng là tiếng nói của trái tim tác giả.
– Bài hát như một tiếng thở dài của tác giả
⇒ Tâm trạng nhớ nước, nhớ nhà, nhớ quê hương của tác giả. Đây cũng là tâm trạng hoài niệm của nam ca sĩ
– Nỗi cô đơn tột cùng của tác giả
+ Con người bé nhỏ, lẻ loi, lẻ loi, một mình đối diện với vũ trụ bao la, rộng lớn
+ “Phận tình riêng, ta với ta”: nỗi buồn tủi, cô đơn không ai sẻ chia, sẻ chia.
⇒ Cảm thấy lẻ loi, trống trải, cô đơn đối diện với chính mình trong vũ trụ bao la, rộng lớn
III. bản tóm tắt
1. Nội dung: Cảnh Đèo Ngang thoáng đãng mà hấp dẫn, thấp thoáng cuộc sống con người và tâm trạng nhớ đất, nhớ quê của tác giả.
Nghệ thuật: thể thơ thể thơ tám chữ, sử dụng từ láy, nghệ thuật đảo ngữ…
2. Nghệ thuật: Tả cảnh ngụ tình đặc sắc. Nhân cách hóa, đảo ngữ, điệp ngữ, chơi chữ. văn miêu tả kết hợp. Ca từ tao nhã điêu luyện, giai điệu trầm lắng.
Câu 1: Dựa vào phần giới thiệu về thể thơ Đường luật tám chữ ở phần chú thích, anh (chị) hãy xác định thể thơ của bài thơ Qua Đèo Ngang về số câu, số chữ trong câu, biện pháp gieo vần, cách gieo vần. sự đối lập giữa các vế câu 3, câu 4, câu 5, câu 6.
Giải thích chi tiết:
Qua Đèo Ngang là một bài thơ thất ngôn bát cú “Đường luật” vì:
– Bài thơ có 8 dòng, mỗi dòng 7 chữ, gieo vần ở cuối dòng đầu và chữ cuối của các câu chẵn (1, 2, 4, 6 và 8).
– Trong bài hát, câu 3 đối với câu 4, câu 5 đối với câu 6. Nói cách khác, ở bốn câu giữa có sự tương phản.
câu 2
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu 2 (trang 103 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Cảnh Đèo Ngang được thể hiện vào thời gian nào trong ngày? Thời điểm đó có ưu điểm gì trong việc bộc lộ tâm trạng của tác giả?
Giải thích chi tiết:
Cảnh Đèo Ngang được tả lúc chạng vạng tối (lúc đó trời đã xế chiều). Đây là thời điểm khi một ngày sắp kết thúc. Là khoảng thời gian dễ gây buồn trong lòng người. Ngay trong ca dao Việt Nam từ hàng nghìn năm trước cũng đã thể hiện:
– Ngõ đứng chiều hôm sau
Nhớ quê mẹ là một buổi chiều đau đáu.
– Nghe tiếng chim vịt kêu buổi chiều
Nhớ em khổ đau chiều chín ruột gan.
Thời gian chạy xe là một lợi thế để tác giả bộc lộ tâm trạng cô đơn khi qua đèo.
câu 3
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu 3 (trang 103 SGK Ngữ Văn 7 Tập 1)
Cảnh Đèo Ngang gồm những chi tiết nào?
Giải thích chi tiết:
Cảnh quan Đèo Ngang được miêu tả chi tiết: cỏ cây, hoa lá, núi non, dòng sông, chợ búa, mấy túp lều tranh, tiếng cuốc kêu, chim đa đa, vài đàn chim (chim gõ kiến). Nhà thơ sử dụng nhuần nhuyễn các từ láy, rời rạc, các từ tượng thanh dân tộc, quốc gia đặc biệt gợi hình, gợi cảm, gợi cảm giác hoang vắng, hiu quạnh.
câu 4
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu hỏi 4 (trang 103 SGK Ngữ Văn 7 Tập 1)
Nhận xét về cảnh Nganga. Qua phần miêu tả Bà Huyện Thanh Quan.
Giải thích chi tiết:
Đoạn Đèo Ngang là một bức tranh thiên nhiên có sự sống của con người, nhưng hoang sơ, núi non hùng vĩ, lặng lẽ và buồn bã thể hiện tâm trạng cô đơn, khát khao và buồn bã của tác giả.
câu hỏi 5
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu hỏi 5 (trang 103 SGK Ngữ Văn 7 tập 1)
Hãy hình dung tâm trạng của Bà Huyện Thanh Quan khi qua Đèo Ngang. Tâm trạng đó được thể hiện qua hai cách: mượn cảnh tả tình và trực tiếp tả tình như thế nào?
Giải thích chi tiết:
– Mượn cảnh ngụ tình, qua hình thức không gian thời gian:
+ Gia Gia – vừa mô phỏng tiếng chim vừa đồng âm với nó và cũng có nghĩa là nhà. Nỗi nhớ da diết trong lòng người con gái xa quê, chiều tối khi mọi người tìm về mái ấm gia đình, cô dừng chân ngược dòng hoang vu, lòng nhớ nhà da diết.
+ Con người – mô phỏng tiếng chim và đồng âm với nó, tổ quốc là đất nước, tổ quốc. Bà là một Nho sĩ gốc Bắc Hà, lòng đầy hoài niệm về Thăng Long xưa, nhớ về thuở đất nước còn hưng thịnh, khi nhà Nguyễn chưa dời đô vào Huế.
– Trực tiếp tả tình: Thể hiện qua câu cuối bài “Một mảnh tình riêng với em” => Mảnh tình riêng ấy thật sâu lắng, cảm động.
Xem thêm:
Soạn bài Qua Đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan – Siêu ngắn
Soạn bài Vượt Qua Đèo Ngang – ngắn nhất
Văn Mẫu: Qua Đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan (Hay Nhất)
câu 6
Video hướng dẫn giải
Trả lời câu 6 (trang 104 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Nói đến tình riêng giữa khung cảnh mây trời, núi non, nước bao la ở Ðặng Ngang, chẳng khác gì nói chút tình riêng trong một không gian hẹp.
Giải thích chi tiết:
Nói về tình yêu xa cách giữa bao la trời núi, sông nước bao la trong Đèo Ngang cho thấy mối quan hệ đối lập: trời, núi và nước càng bao la, chiều cao càng rộng lớn bao nhiêu thì tình yêu xa cách càng da diết, da diết bấy nhiêu. nhiều! Tất nhiên, điều đó khác với việc nói những lời yêu thương riêng tư trong một không gian chật hẹp.
Luyện tập
Tìm hàm nghĩa của biểu thức Ta với ta.
câu trả lời:
“Ta với ta” chỉ chính tác giả, thể hiện nỗi cô đơn sâu sắc.
Tìm hiểu thêm tại:
