Sự nghiệp văn học và phong cách nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Tuân.
Nhà văn Nguyễn Tuân.
– Nguyễn Tuân (1910 – 1987) là một nhà văn nổi tiếng của Việt Nam. Nguyễn Tuân giỏi văn chính luận và kí. Ông viết văn tài hoa, uyên bác và được coi là bậc thầy trong việc sáng tạo và sử dụng tiếng Việt. Tác phẩm của Nguyễn Tuân luôn thể hiện phong cách độc đáo, tài hoa, sự hiểu biết đa diện phong phú và vốn ngôn ngữ phong phú, điêu luyện.
Nguyễn Tuân là một trí thức giàu lòng yêu nước và tinh thần dân tộc. Lòng yêu nước của ông mang màu sắc riêng, gắn với những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Ông say mê tiếng mẹ đẻ, những văn hào Nguyễn Du, Đoàn Thị Điểm, Tú Xương, Tản Đà… những cảnh đẹp quê hương, những thú chơi tao nhã như uống trà, uống rượu, chơi game, thưởng hoa, chơi chữ đẹp. , hát văn, hát văn… những món ăn truyền thống thể hiện khẩu vị tinh tế của người Việt Nam.
– Với Nguyễn Tuân, ý thức cá nhân phát triển cao. Đầu tiên ông viết để khẳng định cá tính độc đáo của mình, gán cho mình cái gọi là bệnh tật. “Chủ nghĩa dịch chuyển”. Lối sống phóng khoáng của ông không phù hợp với chủ nghĩa thực dân (hai lần ông bị bắt giam).
Nguyễn Tuân là người rất tài hoa. Tuy chỉ viết văn nhưng ông cũng là người am hiểu nhiều bộ môn nghệ thuật khác: hội họa, điêu khắc, sân khấu, điện ảnh… Ông còn là diễn viên sân khấu và là diễn viên điện ảnh đầu tiên của Việt Nam. Ông thường sử dụng con mắt của nhiều nghệ thuật khác nhau để nâng cao khả năng quan sát và biểu đạt nghệ thuật văn chương.
– Nguyễn Tuân nổi tiếng là người sành ăn. Với anh, ăn uống là một nghệ thuật, một giá trị thẩm mỹ, khám phá hương vị mà tạo hóa đã ban tặng.
– Nguyễn Tuân là nhà văn rất trọng nghề. Ngay từ trước cách mạng tháng Tám, ông đã hình dung nghề văn là đối lập với thói hám lợi, có tiền của trần gian thì không thể có cái đẹp. Với ông, nghệ thuật là một hình thức lao động nghiêm túc, thậm chí “khổ hạnh” và ông đã dùng cuộc đời văn chương hơn nửa thế kỷ của mình để chứng minh cho quan niệm đó.
– Năm 1996, ông được Giải thưởng Nhà nước Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật.
Một sự nghiệp sáng tạo.
– Nguyễn Tuân không phải là nhà văn thành công ngay từ những tác phẩm đầu tay. Ông thử sức sáng tác ở nhiều thể loại: thơ, hồi ký, truyện ngắn hiện thực trào phúng. Nhưng mãi đến đầu năm 1938, ông mới nhận ra mặt mạnh của mình và đạt được thành công rực rỡ trong các tác phẩm của mình: “Du lịch”, “Vàng son một thoáng”, “Thiếu quê hương”, “Thiêu đồng mắt cua”... Sáng tác trước Cách mạng tháng Tám của Nguyễn Tuân chủ yếu xoay quanh ba đề tài: chủ nghĩa dời chỗ, vẻ đẹp một thời vang bóng và cuộc sống sa đọa.
– Thuyết dịch chuyển là một thuyết vay mượn của phương Tây, chủ trương đi không mục đích, chỉ là luôn thay đổi chỗ ở để tìm cảm giác mới và giải tỏa mọi nghĩa vụ đối với gia đình và xã hội. Nguyễn Tuân đưa ra thuyết này trong tâm trạng bất mãn và bất lực trước thời cuộc. Nhưng viết về dời, Nguyễn Tuân lại có dịp bày tỏ sự gắn bó thiết tha của mình với cảnh sắc, hương sắc của vùng đất mà ông đã ghi lại bằng ngòi bút dịu dàng, tài hoa. (Du lịch).
– Không tin vào hiện tại và tương lai, Nguyễn Tuân đi tìm vẻ đẹp của quá khứ sẽ còn vang vọng một thời gian nữa. Đó là thời đại phong kiến đã kết thúc, nhưng dư âm vẫn còn vang vọng. Ông không viết về trật tự xã hội, về tư tưởng đạo đức xưa cũ mà ông miêu tả vẻ đẹp độc đáo của thời cổ đại với những phong tục đẹp đẽ, những sinh hoạt tự do lành mạnh, tao nhã, những cách đối nhân xử thế, con người đầy lễ tiết nhịp nhàng… Tất cả những điều này được thể hiện qua những con người tài hoa và thất thế Nho học giai cấp, những người dù thua cuộc cũng không chịu hòa hoãn với xã hội thực dân (trong số đó có người có chí khí như Huấn Cao (từ tù nhân) chẳng hạn như).
– Nguyễn Tuân cũng thường viết về đề tài trác táng. Trong những tác phẩm này, người ta thường thấy bóng dáng cái “tôi” lẫn lộn, cố gắng trốn thoát trong âm nhạc, rượu và ma túy. Trong trạng thái khủng hoảng tinh thần ấy, đôi khi là niềm khao khát về một thế giới trong sáng, cao thượng, được nâng đỡ trên đôi cánh nghệ thuật, trỗi dậy từ cuộc sống nhơ nhớp, trần tục. (Thỉnh đồng mắt cua).
– Lòng yêu nước và bất mãn với xã hội thực dân đã đưa Nguyễn Tuân đến với cách mạng và kháng chiến. Từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Người đã chân thành vác ngòi bút của mình phục vụ cuộc đấu tranh của dân tộc, bám sát mọi nhiệm vụ chính trị của đất nước. Nhưng Nguyễn Tuân luôn có ý thức phụng sự nhà văn, đồng thời vẫn muốn phát huy cá tính, phong cách độc đáo của mình. Ông đã đóng góp nhiều trang viết sắc sảo, nghệ thuật cho nền văn học mới làm rạng danh quê hương đất nước, ngợi ca nhân dân lao động trong đấu tranh và sản xuất.
Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân.
Một. Trước Cách mạng tháng Tám.
– Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân có thể gói gọn trong một từ “ngốc nghếch”. Ngồi lê đôi mách là thái độ khinh thường, kiêu ngạo, dựa vào tài năng, sự uyên bác và nhân cách suốt đời mình. Ngày xưa cụ Nguyễn Công Trứ có câu thơ rất ngô nghê:
Trời đất cho ta tài
Thắt lưng cho những ngày vui chơi.
(Cốc thi Hội bài 1 – Nguyễn Công Trứ)
Nguyễn Tuân là người tài hoa, uyên bác. Thực tế này được chứng minh ở những điểm sau:
+ Tiếp cận mọi thứ thuộc về văn hóa, thẩm mỹ để khám phá và… khen, chê. Nguyễn Tuân luôn say mê đi tìm những vẻ đẹp độc đáo của con người và cuộc sống.
+ Vận dụng kiến thức từ nhiều ngành văn hóa nghệ thuật để quan sát thực tế và sáng tạo hình ảnh.
+ Nhìn người dưới góc độ nghệ sĩ tài hoa, tạo ra những nhân vật tài hoa để… đối lập với những con người bình thường, đời thường. Con người trong văn Nguyễn Tuân luôn đẹp bằng tài năng và nghệ thuật làm nghề của họ. Với Nguyễn Tuân, con người bình thường khi thực hiện những công việc tầm thường trong nghề nghiệp của mình, nếu đạt đến mức tinh tế, lưu loát, tài tình mà người khác khó theo kịp thì được coi là kẻ tài hoa: “Nghệ thuật không có quan hệ logic với thời gian, một tên trộm trở nên đẹp đẽ khi móc túi người ta một cách gọn gàng, rất nhanh chóng”.
+ Làm nổi bật cái phi thường, gợi cảm giác mãnh liệt dữ dội. Nguyễn Tuân thường miêu tả cảnh đẹp, hoàn hảo; Vẻ đẹp ấy là sự hội tụ của vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình và vẻ đẹp hùng vĩ dữ dội, dữ dội.
– Nguyễn Tuân là con người có nhân cách đạo đức hơn người: tư chất “ngông” của ông không chỉ dựa vào tài năng uyên bác mà còn thể hiện ở tính cách “ngông” của ông. Cái gốc của nhân cách đạo đức Nguyễn Tuân là lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, sự nghiêm túc trước cái đẹp của nghệ thuật, thuần phong mỹ tục, yêu thiên nhiên và những thú vui tao nhã.
b. Sau Cách mạng Tháng Tám.
– Sự vận động, đổi mới trong phong cách nghệ thuật tồn tại song song với tính thống nhất và ổn định của các phong cách nghệ thuật. Quy luật của tạo hóa đòi hỏi người nghệ sĩ phải biết vượt lên chính mình, không đi theo vết xe đổ của người khác. Phong cách Nguyễn Tuân cũng có sự vận động theo hướng tích cực đó. Trước và sau Cách mạng, lối viết của ông có sự thay đổi kỳ diệu. Cách mạng đã giải phóng tâm hồn và nghệ thuật của Nguyễn Tuân, khiến nhà văn tập trung vào cuộc đời và con người.
– Sau cách mạng, Nguyễn Tuân bỏ rượu, mải mê ngắm cái đẹp trong cõi âm u tù túng, chật hẹp. Nhà văn cảm nhận được sự khỏe khoắn, tươi đẹp, rộng rãi, bao la của vùng đất đổi mới. Cái nhìn của nhà văn về cuộc sống, con người trở nên tử tế hơn. Sự hiểu biết của Người về cái đẹp vì thế bớt đi sự phù phiếm, phiến diện, từng bước tiếp cận cái đẹp chân chính và tiến bộ. Anh đi tìm cái đẹp ở những người dân lao động bình thường. Trong bài văn Người lái đò trên sông Đà “Người lái đò sông Đà” cũng là một người như vậy. Miêu tả phong thái hào hùng, kiêu hùng của những người lái đò khi vượt thác, Nguyễn Tuân ca ngợi phẩm chất của người lao động hiện đại, chủ động trước thiên nhiên, dám tấn công những thế lực hung dữ nhất của thiên nhiên. Đây là phát hiện mới, độc đáo của Nguyễn về hình tượng con người mới.
– Nếu trước Cách mạng, Nguyễn Tuân có cái “buôn chuyện”, “khinh bỉ”, “kiêu ngạo” với môi trường xung quanh, giờ đây anh ta sử dụng cái nhìn đó để tấn công và tấn công kẻ thù. Người viết để dành kiểu khinh bỉ đó để thực dân Pháp đả kích, mỉa mai, tôi chưa bao giờ thấy sông Đen Có như thực dân Pháp lấn sông ta đổ mực tây vào và gọi nó bằng cái tên tây. rằng trên bản đồ với những từ như vậy (Vâng sông thuyền). Sự thay đổi mạnh mẽ trong ngòi bút Nguyễn Tuân cũng là kết quả của quá trình “lột xác” đau đớn của ông.
– Trước và sau Cách mạng, thể loại văn của Nguyễn Tuân có sự thay đổi lớn. Nếu như trước cách mạng, trong các tập truyện ngắn, Nguyễn Tuân được coi là bậc thầy với những nét độc đáo, tiêu biểu, thì phong cách ấy được thể hiện rõ nét trong “từ “tù nhân” – truyện ngắn gần đạt đến độ hoàn mỹ (Vũ Ngọc Phan). Sau cách mạng, thể loại tùy bút được củng cố, Đoạn trích trên sông Đà là một trong những thành công đặc sắc của tùy bút Nguyễn Tuân. Có thể nói Thạch Lam, Vũ Bằng xuất hiện ở thể loại chính luận trong làng văn học Việt Nam mà không ai theo kịp. “Thân thế Nguyễn Tuân”.
Nguyễn Tuân cũng có những đóng góp đáng kể cho sự phát triển của ngôn ngữ văn học Việt Nam. Anh ấy có vốn từ vựng phong phú và khả năng tổ chức các câu văn xuôi đầy giá trị hình ảnh, và anh ấy có giai điệu trầm, nhịp nhàng. Nhận xét về phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân, Anh Đức viết: Không biết đến bao giờ mới có một nhà văn như thế, một nhà văn mà khi gọi là bậc thầy ngôn từ, chúng ta không thấy ngại, một nhà văn. Lối viết độc đáo vô song, mỗi dòng, mỗi chữ thoát ra khỏi đầu bút dường như đều có dấu ấn của riêng nó.
* Vài nhận xét về Nguyễn Tuân.
“Trong sự vội vàng, cẩu thả của những tác phẩm vừa xuất bản đã hạ thấp văn chương đến mức cạnh tranh, thật đáng mừng khi một nhà văn đáng kính, cũng yêu cái đẹp, coi sáng tạo là một công việc quý giá và thiêng liêng. (thạch nam)
– “Nguyễn Tuấn suốt đời là nhà văn đi tìm cái chân và cái đẹp. Thực ra, cái chân lý và cái đẹp của cuộc sống là hai cái đích mà dường như nhà văn chân chính nào cũng phấn đấu vươn tới, nhưng chúng không dễ gì nắm bắt và chạm tới được. Nguyễn Tuân cũng đang trên đường đi tìm nhưng tác phẩm của ông đã chạm đến cái đẹp, đặc biệt là vẻ đẹp truyền thống và phồn thực nơi phố thị. Nguyễn Tuân là người biết thưởng thức cái đẹp với tư cách là người có văn hóa, tri thức và giá trị của đối tượng mà mình chiêm ngưỡng. (Nguyễn Đình Thi)
– “Chỉ những người thích suy nghĩ và thích đọc Nguyễn Tuân mới thấy thú vị, bởi văn Nguyễn Tuân không phải là thứ văn của những kẻ lười biếng thưởng thức. Một ngày không xa, khi người Việt Nam yêu mến văn học Việt Nam hơn bây giờ, tôi tin chắc rằng văn Nguyễn Tuân sẽ có một vị thế giá trị hơn nữa.” (Vũ Ngọc Phan).
– “Nguyễn Đăng Mạnh nói: “Nguyễn Tuân là định nghĩa của một nhà bác học”. Với ông, văn học trước hết phải là văn học, nghệ thuật trước hết phải là nghệ thuật, muốn nghệ thuật phải có phong cách riêng. Nhưng Nguyễn Tuân, về bản chất, không phải là người hình thức. Tài phải đi đôi với tâm. Đó là “thiên lương” trong sáng, yêu nước nồng nàn, nhân cách hiên ngang trước cường quyền phi nghĩa và đồng tiền thế gian.
Người đọc yêu mến Nguyễn Tuân vì tài năng, nhưng vẫn kính trọng ông vì nhân cách. Tuy nhiên, văn Nguyễn Tuân không phải ai cũng thích. Ngoài ra, một số bài viết của ông còn có khuyết điểm: lời văn quá phóng khoáng tùy hứng, khó theo dõi; nhiều đoạn phô bày kiến thức, tư liệu khiến người đọc cảm thấy nặng trĩu…” (Nguyễn Đăng Mạnh)
