Ôn tập Tiếng Việt (Câu châm ngôn hội thoại, Xưng hô trong hội thoại, Cách trực tiếp, Cách gián tiếp – Học kì 1 lớp 9)
Đầu tiên. Xem nội dung của chuỗi trò chuyện:
– Phương châm số lượng
– Phương châm chất lượng
– Kết nối mô tô
– Phương châm hành vi
– Phương châm lịch sự
2. Hãy kể về một tình huống giao tiếp mà một hoặc nhiều châm ngôn hội thoại không được tuân theo.
II – Xưng hô trong hội thoại
Đầu tiên. Xem lại các đại từ thông dụng trong tiếng Việt và cách sử dụng chúng.
2. Trong tiếng Việt, đại từ xưng hô thường tuân theo phương châm “xưng khiêm, xưng vinh”. Em hiểu phương châm đó như thế nào? Cho ví dụ minh họa.
3. Bàn luận vấn đề: Tại sao trong tiếng Việt, khi giao tiếp, người nói phải rất chú ý đến việc lựa chọn từ xưng hô?
III – HƯỚNG DẪN TRỰC TIẾP VÀ HƯỚNG DẪN GIÁN TIẾP
Đầu tiên. Xem xét sự khác biệt giữa thực thi trực tiếp và gián tiếp.
2. Đọc lại đoạn văn sau và hoàn thành yêu cầu cho bên dưới:
Đích thân vua Quang Trung hạ lệnh xuất quân cả thủy lẫn bộ. Ngày hai mươi chín vào đến Nghệ An, vua Quang Trung sai La Sơn Quận công Nguyễn Thiếp vào cung hỏi:
– Quân Thanh đến đánh, lẽ ra ta phải đem quân chống cự. Kế sách đánh và giữ, thắng hay thua, bạn nghĩ sao?
Thẻ đọc:
– Bây giờ trong nước vắng, lòng người tan nát. Quân Thanh ở xa, không biết quân ta yếu hay mạnh, không hiểu đánh giữ. Công đi chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.
(Ngô Gia Văn Phái, Hoàng Lê Nhất Thống Chí)
Chuyển lời đối thoại trong đoạn văn thành lời trích dẫn gián tiếp. Phân tích sự thay đổi từ ngữ trong tường thuật gián tiếp so với đối thoại.
*Soạn bài:
Đánh giá tiếng Việt
I. PHƯƠNG PHÁP ĐỐI THOẠI
Câu hỏi 1: Xem lại nội dung của chuỗi hội thoại.
– Phương châm về chất: Nội dung lời nói phải đúng điều giao tiếp yêu cầu, không thừa, không thiếu.
– Phương châm số lượng: Đừng nói những gì bạn tin là không đúng sự thật hoặc không có bằng chứng chắc chắn.
– Phương châm kết nối: Nói đúng chủ đề giao tiếp, không nói lạc đề.
– Phương châm ứng xử: Nói ngắn gọn, rõ ràng, tránh nói mơ hồ.
– Phương châm lịch sự: Chú ý tế nhị, khiêm tốn, tôn trọng người khác trong giao tiếp.
câu thơ thứ 2: Một số tình huống giao tiếp không tuân theo các phương châm hội thoại.
Câu chuyện 1: Trong giờ học địa lý, cô giáo hỏi một học sinh đang mải nhìn ra cửa sổ:
– Em hãy cho biết sóng là gì:
Học sinh trả lời:
– Thưa thầy, bài “Sóng” là bài của Xuân Quỳnh ạ!
Trong câu chuyện trên, các bạn học sinh không tuân thủ nguyên tắc giao tiếp.
Câu chuyện 2: Sau khi tan học, cậu con trai đăng ký học tin học, về nói với bố:
– Bố! Cho con bạn tiền để học khoa học máy tính.
Người cha hỏi:
– “Tin học” là gì?
Người con đáp:
– “Tin học” tức là ai “tin” thì nên “học”!
Câu trả lời của Sơn không phù hợp với châm ngôn về chất trong giao tiếp.
II. THỬ THÁCH TRONG TƯ VẤN
Câu hỏi 1: Xem lại các từ phổ biến được sử dụng trong hội thoại.
– Tôi, tao, tao, tao, tao, mày, nó, nó, mày, chúng nó, chúng ta…
– Ông, bà, cha, mẹ, chú, dì, cô, dì, anh, chị, em, thầy, cô, bạn…
Tùy vào hoàn cảnh giao tiếp mà sử dụng các đại từ cho phù hợp.
Ví dụ chị là cô giáo của em, trong lớp phải xưng hô là chị – em: ngoài đời em xưng hô là chị – em.
Hoặc một người bạn mới có thể đồng thời xưng hô: tôi, chỉ bạn; Khi đã quen, bạn có thể liên hệ với tôi – bạn…
câu thơ thứ 2: Trong tiếng Việt, đại từ thường tuân theo khái niệm “xưng khiêm cung kính”. Em hiểu phương châm đó như thế nào? Cho ví dụ minh họa.
– Phương châm: khiêm tốn nhận, kính nghĩa là khi xưng hô, khi nói phải khiêm tốn thừa nhận, xưng hô với người đối thoại một cách kính trọng.
Ví dụ:
+ Thời phong kiến, từ Bệ hạ được dùng để gọi vua, xưng hô với vua, tôn vua.
+ Ngày nay, các từ như: ông, bà, khách, cô, anh… được dùng để xưng hô với người đối thoại một cách kính trọng, lịch sự. Đôi khi người đối thoại nhỏ hơn mình nhưng vẫn gọi mình là nhỏ hơn, gọi người nghe là bác hoặc bác (thay vì tôi).
câu hỏi 3: Vì sao trong tiếng Việt, khi giao tiếp, người nói phải hết sức chú ý đến việc lựa chọn từ xưng hô?
Sở dĩ trong tiếng Việt, khi giao tiếp, người nói phải hết sức chú ý đến việc lựa chọn từ xưng hô là: hầu như tiếng Việt không có đại từ trung tính. Mỗi phương thức xưng hô trong tiếng Việt đều thể hiện tính chất của tình huống giao tiếp: thân mật hay xã giao; Quan hệ người nói – người nghe: thân thiện hay thấp hèn, khinh thường hay trọng… Nếu không lựa chọn từ ngữ trong giao tiếp phù hợp với hoàn cảnh và quan hệ thì hiệu quả thiết thực của người giao tiếp sẽ không đạt được.
