Phân tích thơ “ánh trăng” Nguyễn Duy (từ góc độ thơ)
Trăng là đề tài nổi tiếng trong thơ cổ Kim, Đông, Tây. Nhìn chung, xưa nay, các nhà thơ tả trăng và vịnh trăng không chỉ là tả trăng, mà là tả người, tả kiếp người. Trăng bao giờ cũng vậy, nhưng khi đi vào thơ ca lại mang nhiều sắc thái, nhiều cách thể hiện khác nhau, do sự đa dạng, phong phú của đời sống, hoàn cảnh sống cũng như tâm trạng thơ trong những hoàn cảnh khác nhau. riêng mà nhà thơ gửi cho trăng, theo trăng. Tuy nhiên, viết về trăng có mang lại giá trị tư tưởng và thẩm mỹ mới hay không còn tùy thuộc vào nhãn quan nghệ thuật của nhà thơ. Một diện mạo mới, sự tha hóa của đối tượng sẽ mang những ý nghĩa, giá trị mới về mặt tư tưởng và thẩm mỹ. “ánh trăng” Nguyễn Duy là một ví dụ về điều đó.
“ánh trăng” chúng mang thần thái và hình thái của những thời điểm và không gian sống khác nhau của nhân vật trữ tình được thể hiện trên ba điểm nhìn khác nhau. Thứ nhất, ánh trăng tuổi thơ và cuộc chiến trong rừng. Thứ hai là ánh trăng từ phía sau thị trấn. Thứ ba là ánh trăng trong tình huống đèn điện đột ngột tắt. Ba điểm nhìn từ ba thời gian và địa điểm khác nhau tạo nên mối liên hệ về ánh trăng trong cảm xúc và suy nghĩ của tác giả. Điều này bộc lộ phẩm chất tư tưởng, triết lí và thẩm mĩ của hình tượng thơ.
Dưới sự tác động của một cái nhìn nghệ thuật như vậy, thời gian nghệ thuật và không gian nghệ thuật trong bài thơ là hai hình tượng gắn bó với nhau. Mỗi thời gian được kết nối với một không gian cụ thể và chứa đựng những thông điệp thẩm mỹ và tư tưởng riêng.
Thời gian nghệ thuật trong bài thơ là thời gian được nhìn thấy trong những khoảng, những điểm. Khoảng thời gian bao gồm các giai đoạn: Giai đoạn đầu tiên là giai đoạn bao gồm thời thơ ấu và chiến tranh:
Thuở nhỏ sống với đồng
Có sông và bể bơi
Trong cuộc chiến trong rừng
Vầng trăng trở thành tri kỉ
Khỏa thân với thiên nhiên
Hồn nhiên như cỏ
Tôi đã nghĩ mình sẽ không bao giờ quên
tháng của tình yêu
Thuở ấu thơ, trăng gắn với nhân vật trữ tình trong mối quan hệ hồn nhiên, chan hòa với đồng, sông, bể. Như vậy, trong Ánh trăng, lúc này chứa đựng và gợi lên những hình ảnh, cảm xúc trong trẻo, tràn ngập chất thơ và bản chất của nhân vật trữ tình, đến mức:
Khỏa thân với thiên nhiên
Tự nhiên như cỏ.
Vẻ đẹp của ánh trăng, vẻ đẹp của tâm hồn con người, được gợi nhiều hơn tả, ở âm hưởng bao la, diệu vợi gợi cho người đọc nhớ đến ánh trăng của chính tuổi thơ trong sáng, thánh thiện. Để rồi, như một dấu hiệu của sự thân thiết, gần gũi, hòa tan giữa con người và ánh trăng, thời gian ở trong rừng, trăng trở thành tri kỉ. Đồng thời, ánh trăng bây giờ mang một màu sắc mới so với khi tôi còn bé. Tức là thuở còn thơ ngây, vô tư, trần trụi và hồn nhiên, thì nay tháng ngày đã mang bao suy tư của một người bạn tâm giao với người chiến sĩ vì sự nghiệp giải phóng Tổ quốc và bảo vệ Tổ quốc. Vầng trăng trong vẻ đẹp của lí tưởng hoà bình, dịu dàng và tĩnh tại. Tháng chất chứa những tâm tư, tình cảm của những người trẻ hiến dâng tuổi xanh cho Tổ quốc vì nghĩa lớn.
Trong thời kỳ thứ ba, có một sự thay đổi trong mối quan hệ giữa mặt trăng và con người. Đó là khoảng thời gian “Từ trở lại thị trấn”… Những chi tiết sinh hoạt đời thường của nhân vật trữ tình nay đã khác xưa: nếu xưa có đồng, có sông, có bể thì nay đã quen với đèn điện, cửa gương, phòng ăn sắm sửa; Trước đây chúng hợp nhất và tan biến vào nhau, nhưng bây giờ chúng phụ thuộc và phụ thuộc; Ngày xưa là tự nhiên, cây cỏ bây giờ là nhân tạo; Xưa là làng, là núi, là biển, bây giờ là phố. Thế nên, trăng bỗng trở nên thừa thãi, và những gì gắn liền với trăng thuở thơ ấu, trong chiến tranh ở rừng, với trăng, nay cũng trở nên lãng quên, đến mức:
Trăng đi qua ngõ
Như một người qua đường.
Trong Truyện Kiều, vào lúc phải chìm trong mờ ảo, hỗn độn, Thúy Kiều đã nhìn trăng nhớ về ngày xưa trong tủi hổ đau khổ:
Khi tôi nhìn thấy mặt trăng, tôi xấu hổ về lời nói của mình
Tháng nguyền rủa vẫn còn đây
Nhưng mặt thì xa mà lòng thì khan…
(Truyện Kiệu – Nguyễn Du)
Nhà thơ Lý Bạch ngắm trăng sáng đầu giường mờ như sương Ngẩng đầu nhìn trăng sáng mà lòng chợt nhớ quê
hương, nhớ vầng trăng xưa bao kỷ niệm, nên tôi cúi đầu tưởng niệm:
Chiếc giường đầy ánh trăng
Đất tưởng là sương
Nhìn trăng sáng
Cúi đầu nhớ quê hương
(Tượng tứ – Lý Bạch).
Trong ba khoảng thời gian đó, ba chuỗi không gian với những đặc điểm khác nhau và thậm chí tương phản được kết nối với nhau. Sự tương phản về đặc điểm không gian ấy là một trong những nguyên nhân dẫn đến những thay đổi trái ngược nhau của con người trong những thời điểm khác nhau. Không gian thứ nhất là đồng, sông, hồ chứa nước. Không gian này gợi lên mối quan hệ gần gũi, thân thiết, chân chất, mộc mạc giữa con người với Trăng. Vẻ đẹp đến từ những bức hình:
Khỏa thân với thiên nhiên
Tự nhiên như cỏ.
Ở đây dường như giữa trăng và người không còn khoảng cách nào nữa, con người hòa vào thiên nhiên và thiên nhiên giao hòa với con người. Tác giả không miêu tả không gian “chiến tranh trong rừng” nhưng người đọc có thể hình dung ra nét đặc thù của nó trong mối quan hệ với những người lính giải phóng quân. Và trong không gian ấy, trăng trở thành người bạn tâm tình của người lính. Nhưng, ở chiều thứ ba, mối quan hệ giữa con người và mặt trăng lại khác.
Trong hoàn cảnh thứ nhất, với đèn điện, cửa gương và thương xá, con người, nhất là những người vừa trở về sau những gian khổ, núi rừng, khó khăn về mọi mặt của đời sống thường nhật, dễ bị cuốn vào cuộc vật lộn. cuộc sống an nhàn, dễ dãi, thậm chí có người xa lánh vì ham hưởng thụ cho đỡ khát trong những ngày khốn khó. Bởi vậy, vầng trăng với bao nghĩa tình, bao kỉ niệm sâu nặng nghĩa tình đã trở thành người thừa như khách qua đường. Một tình huống thay đổi, tạo ra một tình huống khác khi:
Đột nhiên đèn vụt tắt
phòng mua sắm tối
nhanh chóng mở cửa sổ
trăng tròn đột ngột
Khi những ánh điện vụt tắt, cũng là lúc anh không còn được sống trong cảnh xa hoa, đầy đủ vật chất, người lính bỗng phải đối diện với một thực tại đen tối. bạn “đột nhiên”, “đột nhiên” Rồi lim dim đập vỡ cửa sổ và chợt nhận ra một điều. Đó không phải là một người xa lạ, mà là một người bạn cũ của tôi? Người đó đâu biết rằng người bạn tri kỷ, người bạn tưởng chừng như đã quên từ lâu vẫn luôn ở đó chờ đợi mình. “người bạn đó” đừng bao giờ bỏ rơi người, đừng bao giờ oán trách hay trách móc người mà quên mình. Tháng năm ấy vẫn rất vị tha và bao dung, nó sẵn sàng đón nhận tấm lòng của một người biết ăn năn hối cải, vươn lên hoàn thiện. Cuộc sống của một người là không thể đoán trước. Không ai sống mãi trong cuộc đời bình lặng mà không gặp khó khăn, thử thách. Giống như dòng sông, đời người là một chuỗi dài với những dòng uốn khúc quanh co. Và chính trong những biến cố ấy, những biến cố ấy, người ta mới thực sự hiểu điều gì là quan trọng, điều gì sẽ ở lại với mình trên hành trình dài rộng của cuộc đời. Người lính trong bài hát dường như đã nhận được nó!
Quay lại để nhìn thấy khuôn mặt của bạn
một cái gì đó đẫm nước mắt
chẳng hạn như một chiếc xe tăng bằng đồng
như sông rừng
Khi đối mặt với mặt trăng, có một cái gì đó khiến người lính cảm thấy khó chịu, mặc dù anh ta không bị khiển trách. Hai từ “khuôn mặt” trong cùng một đường thẳng: mặt trăng và khuôn mặt con người nói chuyện với nhau. Người lính cảm thấy gì? “những giọt nước mắt” từ tận đáy lòng và dường như nước mắt tôi sẽ trào ra vì xúc động trước tấm lòng vị tha của người bạn “tri kỉ”. Đối diện với vầng trăng, người lính chợt có cảm giác như mình đang xem một thước phim quay chậm về tuổi thơ của mình, nơi đó “dòng sông” và họ có “ống thổi”. Người lính choáng ngợp trong cảnh quay chậm, nhưng cảm xúc và nước mắt cứ tuôn trào tự nhiên, không gượng ép! Những giọt nước mắt ấy phần nào làm người lính bình tĩnh hơn, làm trong sạch tâm hồn. Một lần nữa, những hình ảnh về tuổi thơ và chiến tranh được đưa trở lại để làm rõ những gì mọi người đang cảm thấy. Tâm hồn ấy, vẻ đẹp mộc mạc ấy không bao giờ mất đi, nó luôn sống lặng lẽ trong tâm hồn mỗi người đàn ông và sẽ lên tiếng khi người ta bị tổn thương. Bài thơ đẹp ở lời thơ mộc mạc chân chất, ngôn ngữ và hình ảnh giản dị mà cảm động, đi vào lòng người.
Vầng trăng ở khổ thơ thứ ba đã thực sự đánh thức lòng người:
Mặt trăng tròn và tròn
bên cạnh ai đó một cách tình cờ
ánh trăng yên tĩnh
đủ làm tôi ngạc nhiên
Khổ thơ cuối độc đáo về nội hàm và đạt đến chiều sâu tư tưởng, triết lí. “trăng tròn” Vẻ đẹp của vầng trăng vẫn tròn đầy, tròn đầy và không hề thay đổi dù trải qua bao thăng trầm. Trăng chỉ im lặng, trăng không nói gì, trăng chỉ nhìn, nhưng ánh mắt ấy cũng đủ khiến người “hoảng loạn” giác ngộ, tự nhận thức, giá trị sống, nghĩa vụ và trách nhiệm đối với cuộc đời, tình yêu thương, lòng biết ơn, lòng trung thành. Ánh trăng như một tấm gương gợi lại những kỉ niệm êm đềm của cả một chuỗi thời gian, để người ta bật khóc khi nhớ đến những cánh đồng, ao hồ, sông suối mà người ta sẽ nghĩ đến. , để mọi người nhận ra mình để thức tỉnh lương tri. Một người đàn ông có thể từ chối, anh ta có thể quên bất cứ điều gì trong tâm hồn mình. Nhưng dù thế nào đi nữa, những giá trị văn hóa tinh thần của dân tộc vẫn luôn bao bọc, che chở cho nhân dân. Những thứ này có giá trị thanh lọc con người!
bài thơ “ánh trăng” sử dụng thể thơ năm chữ, chủ yếu là tự sự. Nhưng khi đi đến cao trào, chất trữ tình tuy có phạm vi nhỏ nhưng vẫn đem lại những cảm xúc mới lạ và những suy nghĩ sâu sắc. Từ ngữ giản dị nhưng được vận dụng nhuần nhuyễn, có giá trị chuyển tải thành công tình cảm, triết lý của nhà thơ. Một chủ đề cũ, những không gian dường như đã quá quen thuộc, nhưng thi pháp mới với cái nhìn mới của Nguyễn Duy và quan niệm về ánh trăng được thể hiện qua những điểm nhìn độc đáo đã tạo nên vẻ đẹp riêng, rất riêng. “ánh trăng”.
