Phân tích bài thơ Lăng Bác (Chiều tối) (từ góc nhìn thi pháp)
Bài ca Chiều tối được sáng tác vào năm 1943, khi Bác Hồ bị chính sách của chính quyền Tưởng Giới Thạch giam cầm, chịu nhiều đày ải, khi Người từ nhà tù Tĩnh Tây đến nhà tù Thiên Bảo, lấy cảm hứng từ một buổi chiều chuyển dời. Bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt, thơ tứ tuyệt độc đáo, dẫn dắt khéo léo. Người tù bị áp giải giữa núi rừng bao la, dần dần gục ngã khiến lòng người chìm trong xót xa.
“Večera” mang màu sắc cổ điển, bắt mắt kết hợp với sự trẻ trung, hiện đại và đậm chất thôn dã. Bốn bài hát đi từ cảnh đến tình, từ bóng tối đến cuộc đời, đến ánh sáng và tương lai. Nét vẽ tinh tế, thể hiện hồn thơ “cung bậc tình yêu”. Bài hát thấm đẫm tình yêu bao la đối với tạo vật và con người. Trong gian khó, tâm hồn Bác vẫn tràn đầy nhựa sống. Đoạn thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, ý chí vượt lên hoàn cảnh khó khăn của nhà thơ, chiến sĩ Hồ Chí Minh.
Tôi đang tiến gần hơn đến bài hát Mộ (đêm) Thơ Hồ Chí Minh nhìn từ thi pháp, có hai bình diện tiêu biểu của thể thơ này chứa đựng tư tưởng thẩm mĩ và nhân văn: kết cấu và không gian nghệ thuật. Cấu trúc của bài thơ “Chiều tối” vừa có nét riêng, vừa là cấu trúc khá chung của nhiều bài thơ khác trong Nhật ký trong tù. Về mô típ kết cấu, bài thơ này thuộc kiểu kết cấu phi đồng tâm, hay nói cách khác, các chi tiết, hình ảnh trong bài thơ không có chung tình cảm và sắc thái thẩm mỹ hướng tâm theo kiểu kết cấu phổ biến. Những biến thể của thơ Đường ở Trung Quốc và thơ Đường luật ở Việt Nam.
Hầu hết các bài hát của nhật ký trong tù là thể thơ tứ tuyệt, một thể thơ tiêu biểu của Đường luật. Ngoài đặc điểm này, những hình ảnh khá quen thuộc trong Đường Thi như mây chiều, vầng trăng, cánh chim, dãy núi, dòng sông… được thể hiện qua lối văn gợi, chấm, xen kẽ với miêu tả để tạo nên trạng thái hình tượng của tác phẩm. chúa. Đây là một trong những lý do khiến Nhật kí trong tù có chất Đường Thi, nhất là những bài trữ tình, tả cảnh. Tuy nhiên, sự khác biệt trong cấu trúc của hầu hết các bài hát trong nhật ký trong tù So với con đường, cấu trúc mở hơn là đóng khi kết thúc thường thay đổi bất ngờ; hướng tới tự do, niềm vui, ánh sáng; Các hình tượng trong thơ Đường thường có chung một sắc thái thẩm mỹ và tình cảm, nhưng trong Nhật ký trong tù thường có sự tương phản và khác biệt.
Ví dụ, kết cấu dung dịch tảo (Cho sớm), Đêm Long Tuyền (Đêm Long Tuyền), Hoàng hôn… Bởi vậy, trong một hình ảnh thơ kinh chiều, có hai trình tự tương phản; Vòng hoạt động của hình tượng thơ không nằm trên một trục thẳng mà biến đổi. Hãy coi Kinh chiều của Hồ Chí Minh nhanh so với bài thơ cảnh buổi tối của Bà Huyện Thanh Quan để làm sáng tỏ vấn đề. Bài thơ Cảnh chiều của Bà Huyện Thanh Quan có bố cục đồng tâm, giọng điệu chung của ca từ là buồn, u tối, chia ly, cô đơn, sầu muộn:
Trời đã xế chiều và bóng hoàng hôn
Tiếng ốc xa xa vọng tiếng đồn
Căn gác của người đánh cá trở về một thành phố xa xôi
Gõ sừng chăn cừu của người phụ nữ nông dân
Gió thổi đàn chim bay đi
Hàng cây số liễu mù sương, từng bước
Một người sống ở Zhangtai, một người khác đi du lịch
Cảm lạnh nói với ai?
Bài Chiều của Hồ Chí Minh có cấu trúc tương phản hai trình tự khác nhau giữa cảnh thiên nhiên u buồn, cảnh vật rã rời và kiếp người hiu quạnh: bình yên, đầm ấm, ấm áp và nên thơ:
Tinh hoa của rừng đầy sự phong phú,
Cô nàng khoe sắc ngút trời.
Một tinh thần thiếu nữ làng sơn,
Bì hồng lô.
Dịch bệnh:
Những chú chim mệt mỏi vào rừng tìm chỗ ngủ
Mây trôi nhẹ giữa trời
Em gái miền núi xay ngô buổi tối
Mài xong, than hồng rực lên.
Nhìn chung, kiểu kết cấu như trong bài thơ Večer được thể hiện ở nhiều bài thơ khác trong Nhật kí trong tù với những mức độ khác nhau, có khi ở kết cấu chung của bài thơ, có khi ở hình tượng thơ. , ngay cả trong câu thơ. Ví dụ trong bài hoàng hôn:
Gió sắc như gươm mài đá
Lạnh như que nhọn đâm cành cây
Chùa xa tiếng chuông gọi người về vội
Trẻ dắt trâu theo tiếng sáo bay.
Trong cấu trúc của bài thơ có những đột biến từ hiện thực bi thảm sang viễn cảnh khải hoàn; chủ thể trữ tình lấn lướt đối tượng buồn; người viết nhạc tích cực biến một tình huống tiêu cực thành một tình huống tích cực. Vui lòng cung cấp một số ví dụ:
– Đầy vảy tím như hoa gấm,
Lúc nào cũng xào xạc tay như đang nghe tiếng đàn.
Tù nhân mặc áo gấm là khách quý,
Chơi đàn hạc trong tù cả ba nốt nhạc.
– Tôi đang ngồi trong nhà vệ sinh và chờ ngày mai.
– Đáng khóc lắm, nhưng chúng ta vẫn tiếp tục hát.
– Mặc dù vật chất là đau đớn,
Đừng dao động trong tinh thần;
– Cơ thể ở trong ngục tối,
Tinh thần vượt ra ngoài công việc;
– Sử dụng rệp lạnh để tấn công,
Chào buổi sáng nghe hàng xóm hát.
Đôi khi loại cấu trúc này được phản ánh trong bài viết:
Cơm xong bóng xuống dốc
Tiếng nhạc vang vọng, rộn rã ngâm thơ
Nhà tù Tịnh Tây tối tăm và u ám
Đột nhiên nó trở thành một học viện âm nhạc.
Trong bài thơ này, câu 1 và câu 3 là chủ thể, hiện thực, bóng tối, xám xịt, buồn tẻ; Câu 2 và câu 4 là chủ đề, quan niệm tâm linh, tư tưởng chiến thắng, niềm vui tự do, v.v.
Như vậy, cấu trúc của bài thơ “Chiều” là một cấu trúc khá phổ biến, chứa đựng quan niệm nghệ thuật và nhãn quan nghệ thuật bậc thầy của người nghệ sĩ cách mạng. Cấu trúc đó thể hiện niềm tin, lòng dũng cảm cách mạng và tình yêu cuộc sống với khát vọng thoát khỏi bóng tối giam cầm, hướng tới ánh sáng và tự do. Ngoài đặc điểm chung về mặt kết cấu với nhiều bài thơ Nhật ký trong tù khác, bài thơ “Chiều tối” còn có nét đặc thù riêng, tạo nên những cảm xúc và đặc điểm thẩm mỹ riêng. Ở hai câu thơ đầu, tác giả đặt tính từ ở đầu câu để tạo điểm nhấn thẩm mỹ:
chênh lệch hỗn hợp
Cô nàng khoe sắc ngút trời.
Vấn đề ở đây không phải do quy định về dấu, luật mà bởi các từ ghép cô và chim, cô và van đều thuộc vần. Vì vậy, về mặt luật thơ, tác giả có thể đặt bất kỳ từ nào ở vị trí đầu tiên. Tuy nhiên xét về hiệu quả thẩm mỹ và cảm xúc thì không hoàn toàn giống nhau. Trong bài thơ, tác giả không chọn cách đặt ý và mẫu ở đầu hai câu thơ mà chọn cách ghép và hiệp, tức là cái mà tác giả hướng tới, mục đích diễn xướng. không phải là mặt của sự vật mà là bản chất của sự vật.
Mặt khác, trong cấu trúc chung của cả bài thơ, hình tượng con người được đặt ở một vị trí đặc biệt: chữ gái được đặt ở trung tâm của cả bài thơ. Và với con người, tác giả không chú ý đến đối tượng theo nghĩa đơn thuần là con người mà chú ý đến những nét, tính cách của con người làm nên thẩm mỹ, tư tưởng của bài thơ. Như vậy, chữ gái có nhiều nghĩa trong chính chủ đề này: Trẻ trung, khỏe khoắn, gợi cảm… Nhưng không chỉ có vậy, vì trước chữ gái là từ làng, sau chữ thiếu. Nữ chính là bảo bối và phù thủy đỏ. cái này có
Tức là tác giả vẫn chú ý đến bản chất của đối tượng: anh sơn thôn, xét về phạm trù ngữ pháp của từ điển, nó là danh từ, từ chỉ sự vật, nhưng khi nó tồn tại trong cấu trúc này thì nó đã thay đổi ý nghĩa của nó. từ danh từ sang tính từ. Ngoài ra, hình ảnh con người có các tính năng mạnh mẽ và rõ ràng hơn. Hơn nữa, đằng sau chữ thiếu nữ là một hành động được lặp lại ở câu cuối nên có tác dụng làm tăng vẻ đẹp ấm áp, nồng hậu của con người trong bức tranh.
Cấu trúc thẩm mỹ này của bài “Chiều tối” đã tạo nên những giá trị quan niệm và thẩm mỹ sâu sắc, độc đáo cho bài ca dao này. Đối với kết cấu đó trong mối quan hệ mật thiết, không gian nghệ thuật của bóng tối là hình tượng nghệ thuật chứa đựng tư tưởng, cảm xúc. Về mặt địa lý, bối cảnh của Chiều tối là một vùng núi thuộc tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc, trên đường các tù nhân bị chuyển đến nhà ngục; Trong bối cảnh không gian chung của Nhật kí trong tù, Večer là một không gian bên ngoài không gian nhà tù. Đối với người tù Hồ Chí Minh lúc đó là một không gian xa lạ trong một hoàn cảnh buồn. Tuy nhiên, phối cảnh không gian Chiều – một bức tranh với nhiều gam màu sáng – tối, ấm – lạnh, nổi bật nhiều giá trị tư tưởng và thẩm mỹ đẹp, bất ngờ và thú vị. Về kết cấu, hai câu thơ đầu là một chuỗi không gian thực:
Chim mỏi vào rừng tìm cây ngủ
Mây trôi nhè nhẹ giữa trời.
Chi tiết nổi bật của khung cảnh trên nền không gian tối tăm, hiu quạnh là đàn chim, nhưng là đàn chim mệt mỏi; và những đám mây nhưng những chòm sao
đám mây. Tức là tác giả nhấn mạnh bản chất của sự vật chứ không phải tính khách quan của sự vật. Vì vậy, trong nguyên tác, chim muông lẫn vào nhau nhưng các từ láy (mỏi mệt) và cô (lẻ loi, hiu quạnh) được đặt ở đầu câu thơ như một điểm nhấn tạo ấn tượng thẩm mỹ về nỗi buồn trong không gian của bài thơ.
So với người tù, người tù còn khổ hơn, vì trên đường đến nhà tù cũng mệt mỏi và cô đơn, mà người tù thì không được tự do thân xác như chim với mây. Tuy nhiên, với sự chuyển đổi đột ngột, một loạt không gian khác mang đến những ý nghĩa mới. Ở hai câu thơ cuối: “Cô thôn nữ núi xay ngô tối,/ xay cả than đã hồng”, không gian đối lập với xâu đầu ở hai câu thơ đầu. Đầu tiên, khi nói đến các đối tượng, có sự chuyển đổi từ phong cảnh, động vật, hiện tượng tự nhiên sang con người; Thứ hai, con người được nhấn mạnh về bản chất: thiếu nữ (tuổi trẻ, sức khỏe, sắc đẹp…), nhưng vẻ đẹp thiếu nữ tô điểm thêm vẻ đẹp làng quê, khỏe khoắn, phong trào xay ngô (tích cực) tạo sự ấm áp cho cuộc sống. không gian, làm tăng động lực tích cực của không gian).
Chính xác hơn, trong cấu trúc của đoạn thơ, người (thiếu nữ) được đặt ở vị trí trung tâm giữa câu thơ và cả bài thơ, đồng thời đây cũng là trung tâm không gian nghệ thuật của bài thơ. Một chi tiết khá nổi bật gắn liền với hình ảnh thiếu nữ miền núi xay ngô là bếp than hồng đỏ. Màu đỏ – vốn là màu của quang phổ nóng trong hội họa, màu có giá trị tượng trưng khá phổ biến trong nhiều bài thơ Nhật kí trong tù, ở bài thơ này nó soi sáng vạn vật, lan tỏa đến mọi vật, cả ánh sáng và hơi ấm của nó. Theo đó, từ tính thẩm mỹ của bức tranh, người đọc phát hiện ra một bầu trời bao la của tự do tư tưởng và lòng nhân đạo bao la trong quan niệm và nhãn quan nghệ thuật của quản ngục. Đồng thời, bộc lộ chân dung đầy nghị lực, ý chí vượt lên hoàn cảnh đau buồn để hướng tới tự do và ánh sáng của Hồ Chí Minh. Không gian nghệ thuật này cho người đọc thấy nghệ thuật, trí tuệ và cách mạng hòa hợp một cách tự nhiên và thuyết phục.
