Trong tùy bút “Ai Đã Đặt Tên Cho Dòng Sông?”, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường miêu tả vẻ đẹp của dòng sông Hương qua hai giai đoạn khác nhau:
(1) Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương nửa đời phiêu bạt giang hồ phóng khoáng. Rừng già đã trui rèn lòng dũng cảm, tâm hồn tự do, trong sáng cho cô bé. Nhưng nơi đây, khu rừng già, với cấu tạo đặc biệt mà khoa học có thể giải thích được, đã thuần hóa sức mạnh bản năng trong con người cô, để khi cô ra khỏi rừng, dòng sông Thơm nhanh chóng khoác lên mình vẻ đẹp dịu dàng. trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của vùng văn hiến địa cầu…
(2) Còn dòng sông Thơm hiền hòa chảy giữa những cánh đồng phù sa êm ả, khúc quanh này quả là bất ngờ. Ở đây có một cái gì rất lạ và rất người; Và để nhân cách hóa nó, tôi gọi đó là sự vướng víu, thậm chí là một sự tán tỉnh kín đáo của tình yêu. Và cũng như Kiều trong đêm tình, tại ngã ba sông này, sông Hương đã trở lại tìm Kim Trọng của mình, để nói lời thề trước khi trở về với biển: “Còn non, còn nước, còn dài. Còn lưng, còn nhớ . ..” Lời thề ấy vang vọng bên lưu vực sông Hương trong câu ca dao; Là lòng người Châu Hóa xưa mãi mãi trung thành với quê hương.”
(Ai đã đặt tên cho dòng sông – Hoàng Phủ Ngọc Tường, Ngữ văn 12, tập một, NXB Giáo dục, 2012, tr. 198-201)
Phân tích hình ảnh sông Hương trong hai đoạn văn miêu tả trên, từ đó nhấn mạnh vẻ đẹp độc đáo của dòng sông trong hai đoạn văn này và nhận xét về lối hành văn của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Hướng dẫn bài tập về nhà:
Vài nét về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường. Và tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông.
Phân tích vẻ đẹp thiên nhiên của sông hương qua hai đoạn miêu tả:
1. Đoạn miêu tả thứ nhất: “Trong lòng Trường Sơn… miền văn hiến của đất nước.: Dòng sông thơm ở thượng nguồn.
– Ngược dòng sông Hương, cùng tác giả ngược dòng Trường Sơn, người đọc không khỏi ngạc nhiên thú vị trước những nét tính cách sông Hương mà nhà văn thể hiện trong tác phẩm.
+ Bài Hương là một thiên anh hùng ca tiếng sấm,… dữ dội… gió lốc. Đó là sức mạnh kỳ vĩ, man dại của dòng sông – một nét mới lạ, thú vị.
Nó chảy giữa hàng dặm rực rỡ của rừng đỗ quyên – trong cái lạnh bùng lên ngọn lửa ấm áp làm cho dòng sông lấp lánh và tỏa sáng.
+ “Trong lòng Trường Sơn, sông Hương nửa đời làm người du mục phóng khoáng, ngông cuồng… Rừng già rèn cho mình dũng khí, tâm hồn trong sáng, tự do” → so sánh với người du mục → Dòng sông trở thành hiện hữu với một cá tính.
+ “Nổi lên từ rừng hương sông nước nhanh chóng mang vẻ đẹp dịu dàng và trí tuệ trở thành người mẹ phù sa của miền văn hiến đất nước”. Từ một cô gái → nuôi dạy thành một người mẹ hạnh phúc → Sông Hương là cội nguồn của nét đẹp văn hóa Huế
⇒ Bằng nghệ thuật tạo hình đầy ấn tượng kết hợp với việc sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã gợi lên nét “hoang dại” và “dữ dội” của dòng sông hương thượng nguồn. Chính vì lẽ đó mà nhà văn gợi cho ta suy nghĩ “ anh sẽ không hiểu hết bản chất của sông Hương với chặng đường gian khổ mà anh đã vượt qua, anh sẽ không hiểu được tâm hồn sâu thẳm của cô, nhưng dòng sông như không muốn. lộ thân phận, đóng cửa rừng rồi ném chìa khóa vào các hang động dưới chân núi Kim Phụng.
2. Một cách tả khác: “Riêng về sông Hương…. trung thành với đất nước.”: Dòng sông thơm rời thành phố Huế:
Nếu ta về Cồn Hến “quanh năm mơ màng trong sương”, hòa cùng màu xanh của thôn Vĩ Dạ, dòng sông Hương mang một vẻ đẹp hư ảo, mơ màng. Và thật bất ngờ, trước khi rời kinh thành Huế, dòng sông hương “bỗng quay… nhìn kinh thành lần cuối”. Nhà văn đã sử dụng biện pháp nhân hóa để nội tâm hóa hình dáng của dòng sông: “Đó là tiếng bâng khuâng kéo dài, thậm chí có chút kín đáo” -> Biện pháp nhân hóa đã giúp tác giả thổi sức sống vào dòng sông, đồng thời cũng là cách nhà văn liên hệ sông Hương với con người và văn hóa của vùng đất Châu Hóa xưa và Huế ngày nay.
⇒ Có thể nói đoạn văn trên là một sáng tác xuất sắc của nhà văn. Phải là người yêu Huế sâu đậm và phải là cây bút tài hoa mới có thể nghĩ ra những tiết lộ thú vị như vậy. Sông Hương như một người tình vương vấn, lưu luyến khi tiễn biệt người bạn cũ.
3. Nhận xét về phong cách tùy bút của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
+ Hoàng Phủ Ngọc Tường miêu tả dòng sông từ nhiều địa điểm, nhiều thời điểm khác nhau. Ở mỗi góc nhìn, nhà văn đều thể hiện một cảm nhận sâu sắc mới về dòng sông. Từ những góc nhìn đó, có thể thấy tình cảm thiết tha, niềm tự hào và trân trọng đối với vẻ đẹp thiên nhiên giàu bản sắc văn hóa của nhà văn với dòng sông quê hương. Đoạn thơ ca ngợi dòng sông thơm và rộng hơn là mảnh đất cố đô Huế xinh đẹp và thơ mộng, ca ngợi lịch sử huy hoàng của xứ Huế, ca ngợi văn hóa và tâm hồn của con người xứ Huế.
+ Tác giả coi dòng sông hương là biểu tượng của tất cả những gì là vẻ đẹp của kinh thành và con người nơi đây.
+ Thể hiện sự gắn bó máu thịt, tình yêu Huế tha thiết và sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa Cố đô của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
– Nét thấm thía làm cho đoạn văn hấp dẫn chính là những cảm xúc sâu lắng được tổng hợp từ vốn hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lý và trí tưởng tượng sáng tạo độc đáo.
+ Phong cách lịch lãm, hướng nội, tinh tế và tài năng
+ Một tài năng phi thường trong thể loại tự truyện của tác giả
+ Kiến thức sâu rộng của tác giả
Khẳng định vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình của sông Hương và tình yêu của nhà văn đối với dòng sông Hương, sắc nước hương trời.
