Phân tích truyện ngắn Cố Tương của Lỗ Tấn (Từ góc nhìn thi pháp)
Quan niệm nghệ thuật về con người trong Cố Hương được thể hiện qua nhân vật Tôi (Tấn) – người kể chuyện, và đặc biệt là nhân vật Nhuận Thổ – đối tượng phản ánh. Các nhân vật còn lại như mẹ, Hoàng, Thủy Sinh, thím Hai Đường là nhân vật phụ, góp phần thể hiện tư tưởng, chủ đề của tác phẩm thông qua mối quan hệ của họ với các nhân vật chính. Vấn đề chính trong quan niệm nghệ thuật về tác phẩm của con người là sự mất mát, mất mát và phai nhạt của các giá trị nhân văn theo thời gian dưới tác động của môi trường và điều kiện sống do xã hội tạo ra.
Để phát triển quan niệm đó, nhãn quan nghệ thuật của tác giả tập trung vào hai điểm nhìn ở hai thời điểm và không gian khác nhau. Con người được quan sát theo một chuỗi thời gian với hai giai đoạn cuộc đời khác nhau: thời thơ ấu và tuổi trung niên, trưởng thành.
Tuổi thơ của Nhuận Thổ và nhân vật Tấn – tôi được miêu tả bằng những chi tiết tượng hình và biểu cảm, trong đó tác giả đã khắc họa một nhân vật với những nét vô tư, hồn nhiên và tình cảm, tình yêu trong sáng, hồn nhiên, ấp ủ và không bị những hủ tục, những khó khăn của gia đình làm cho méo mó. quần áo hàng ngày, méo mó, dị hình, xuống cấp và tầm thường về nhân cách. Tác giả nhớ lại một bức tranh tiêu biểu của Nhuận Tha, tượng trưng cho vẻ đẹp con người trước áp bức, bất công, gian khổ, đói khát:
Vầng trăng tròn vàng treo lơ lửng trên bầu trời xanh thẫm, bên dưới là bãi cát ven biển, trồng những giàn dưa hấu, một màu xanh bất tận. Giữa ruộng dưa, một cậu bé chừng mười một, mười hai tuổi, cổ đeo một chiếc vòng bạc, tay cầm chiếc đinh ba đang cố chọc một con hến…
Nhưng, cũng người đó, nay anh đã khác: anh cao gấp đôi ngày xưa, khuôn mặt tròn trịa, làn da bánh mật ngày xưa đã chuyển sang vàng vọt, có thêm những nếp nhăn hằn sâu. Đôi mắt giống hệt bố trước đây, mí mắt sưng đỏ (…). Anh ta đội một chiếc mũ len đã sờn, mặc một chiếc áo sơ mi vải mỏng, nhăn nhúm vì cảm cúm, tay cầm một bọc giấy và một điếu thuốc lá dài. Bàn tay này không phải là bàn tay tôi nhớ, hồng hào, nhanh nhẹn, dày, cứng, nhưng đồng thời thô ráp và nặng nề, nứt nẻ như vỏ thông.
Cái nhìn của tác giả về Nhuận Tha tìm thấy những nét tương phản ở con người. Những điểm này vừa cho thấy nét đẹp trong tình cảm con người Nhuận Thổ chưa hoàn toàn biến mất, nó vẫn tồn tại, nhưng chỉ là lúc đầu, nó phải được kiềm chế, kiềm chế, nhường chỗ cho thái độ, hành vi nô lệ của con người. tự do: Nhuận Tử dừng lại, vẻ mặt vừa vui vừa buồn, môi mấp máy nhưng không nói ra lời. Sau đó, anh ta đột nhiên đảm nhận một vị trí tôn trọng, chào rất rõ ràng: Đánh ông! (…) Tôi hỏi về gia đình anh ấy. Anh chỉ biết lắc đầu: Khiếp, vất vả quá! Người con thứ sáu cũng phụ giúp công việc làm ăn, nhưng gia đình vẫn không đủ ăn, không yên!… Tiền đâu đâu cũng đòi, chẳng có phép tắc nào. Mùa giải đã kết thúc. Trồng được gì thì đem đi bán. Chỉ góp vài lần là gần được vốn. Nếu bạn không bán nó, nó sẽ thối rữa.
Trong con mắt và cách thể hiện của tác giả, Nhuận Thổ cũng có sự khác biệt của ngày nay so với ngày xưa về hình thức, hành động, lời nói, thái độ, tính cách cũng như một chút thấu hiểu về thời xưa. Nối hai Nhuận Thổ từ hai con đường khác nhau. Đó là tình cảm tốt đẹp của Nhuận Thổ đối với Tấn năm xưa và cho đến bây giờ nó vẫn chưa hoàn toàn biến mất. Nhưng Nhuận Thổ không dám thổ lộ, không dám nói tự nhiên theo cái lý của một kẻ tự do. Theo đó, nỗi xót xa cho thân phận con người càng tăng lên: con người không dám sống với những gì tốt đẹp tự nhiên mà buộc phải sống với những tiêu chuẩn phi lý, phi nhân tính.
Như vậy, tác giả chọn hai điểm nhìn của cùng một không gian nhưng ở hai thời điểm khác nhau. Và chính vì sự khác biệt về thời gian mà một không gian trở thành hai không gian, vì nội dung của không gian đã thay đổi. Trong không gian xa xưa ấy, Nhuận Thổ đẹp như cổ tích, Nhuận Thổ và tình bạn Tân trong sáng, hồn nhiên, thắm đượm tình người, nàng Hải Đường là Tây Thi… Nhưng, dù trong không gian ấy, Giờ đây con người héo úa , khô héo và mục nát theo thời gian trước những đau khổ của kiếp người bị áp bức, bóc lột. Bên cạnh điểm nhìn chính là nhân vật Nhuận Tha, nhằm mở rộng và nâng cao quan niệm về con người đến mức phổ quát chứ không chỉ là một nét riêng trong mỗi nhân vật Nhuận Tha, tác giả bộ truyện xoay chuyển điểm nhìn của mình về các nhân vật, một bên, điển hình là nhân vật cô Hai Đường ngày xưa đẹp như Tây Thi mà nay ngày một sa sút:
Tôi sợ hãi, vội ngẩng đầu lên thì thấy một người phụ nữ, ước chừng năm mươi tuổi, hai nắm tay chìa ra, môi mỏng, hai tay chống nạnh, không thắt lưng, hai chân dang rộng, giống như người mặc đồ vẽ, hai chân nhỏ xíu; Còn bây giờ bà trở nên thối tha, côn đồ: bà đứng bên đống tro tàn, bê ra hơn chục cái, cả bát lẫn đĩa, nói chuyện một lúc rồi quyết định Nhuận Thổ chôn ở đó để khi xúc tro ra, anh ấy sẽ luôn mang chúng đi. Cô tiết lộ rằng, tự cho mình là xứng đáng, cô lập tức cầm lấy “quả bóng sát khí” (…) và bỏ chạy.
Con người trong không gian hiện tại được đặt trong bối cảnh của một mùa đông lạnh lẽo, ảm đạm: Giữa mùa đông, gần làng, trời càng tối hơn. Một cơn gió lạnh thổi vào khoang thuyền vù vù. Nhìn qua khe hở trên mui thuyền, xa xa là mấy thôn xóm hoang tàn, vắng vẻ, nằm im lìm dưới vòm trời vàng vọt. Nhưng nó là không gian bắt đầu của câu chuyện, là kênh dẫn, là lối vào hiện thực của những thân phận đáng buồn của con người. Không gian cuối cùng là một mảnh ghép khác, mang màu sắc của vũ trụ, thiên nhiên và triết lý của tác giả, chất chứa những đổi thay, những hy vọng tốt đẹp hơn: Tôi nằm mơ, một cảnh tượng hiện ra trước mắt tôi, tượng một cánh đồng cát xanh biếc, bên cạnh là một bãi biển, trên bầu trời xanh thẫm, trăng tròn vàng treo lơ lửng. Tôi thầm nghĩ: Tên mình là vọng, không phân biệt được đâu là thật đâu là giả. Cũng giống như những con đường trên trái đất; Trên thực tế, trên sân, không có cách nào. Người ta đi mãi một cuộc hành trình, người duy nhất.
Tóm lại, với Cố hương, Lỗ Tấn thể hiện một quan niệm nghệ thuật mới về con người: Con người với sự suy tàn, lụi tàn, mục nát, tha hóa theo thời gian do những vất vả, cực khổ của cuộc sống cơm áo gạo tiền, gia đình, áp bức xã hội. Tất cả các phương diện khác của thơ tự sự như không gian, thời gian, phương thức miêu tả, phê bình và triết lí đều hướng tới sự thể hiện quan niệm đó. Tuy nhiên, đằng sau cái nền xám lạnh lẽo, u buồn của không gian và thân phận con người là ánh sáng của lương tâm, ánh sáng trong cách nhìn hiện thực, lòng thương người và từ vị trí của nhân vật người kể chuyện – một nhà tư tưởng và cải cách, một nhà tiên phong. đã tiết lộ những hy vọng mới và tốt đẹp hơn cho nhân loại.
