Phát triển từ vựng (tiếp theo)
I. TẠO TỪ MỚI.
1. Liệt kê trong thời gian gần đây những từ mới được hình thành trên cơ sở các từ sau: điện thoại, kinh tế, di động, tài sản, tri thức, đặc khu, trí thức. Giải thích nghĩa của các từ mới.
Mô hình: điện thoại di động, sở hữu trí tuệ.
2. Trong tiếng Việt có những từ được cấu tạo theo mô hình x + cướp biển (như kẻ bắt cóc, cướp biển,…). Tìm những từ mới có vẻ như được cấu trúc theo mẫu đó.
Nhớ
Tạo từ mới để tăng vốn từ cũng là một cách để phát triển vốn từ tiếng Việt.
II. BÉ HỌC NGOẠI NGỮ.
1. Tìm từ Hán Việt trong hai đoạn văn sau:
Một)
Thanh minh vào tiết tháng ba,
Ngôi mộ tập thể là bàn đạp cho tảo.
Gần xa náo nức,
Các cô gái đang mua sắm cho mùa xuân.
Ức chế nam diễn viên đẹp trai,
Xe kỵ binh, chẳng hạn như bộ đồ lặn.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
b) Con người bất hạnh này số phận éo le, chồng con lìa bỏ, nơi xiềng xích, tiếng tăm ô nhục, thần sông có hiển linh xin hãy chứng giám. Nếu đàng hoàng, giữ trinh tiết, trong trắng canh giữ lòng mình, xuống đất xin làm ngọc Mỵ Nương, xuống đất xin làm cỏ Ngự Mỹ. Con chim họa mi nhu nhược, lừa chồng dối con, dưới xin làm mồi tôm cá, trên xin làm cơm cho rồng quạ, xin mọi người phỉ nhổ.
(Nguyễn Dữ, Chuyện người con gái Nam Xương)
2. Tiếng Việt dùng những từ nào để biểu thị các khái niệm sau:
a) Bệnh mất miễn dịch gây chết người;
b) Nghiên cứu một cách có hệ thống các điều kiện tiêu thụ hàng hóa (ví dụ: nghiên cứu nhu cầu, thị hiếu của khách hàng…).
Những từ này đến từ đâu?
| * Nhớ: Mượn từ của tiếng nước ngoài cũng là một cách để phát triển vốn từ tiếng Việt. Bộ phận quan trọng nhất của từ mượn tiếng Việt là từ mượn Hán. |
III. BÀI TẬP
1. Tìm 2 mô hình có khả năng sinh từ mới như kiểu chữ x+hijack trên (mục I.2)
2. Tìm năm từ mới mà bạn đã sử dụng gần đây và giải thích ý nghĩa của chúng.
3. Dựa vào kiến thức đã học ở lớp 6 (từ mượn, SGK Ngữ văn 6, tập 1, tr. 24) và lớp 7 (từ mượn Hán Việt, SGK Ngữ văn 7, tập 1, trang 69, 81), hãy cho biết trong số những từ sau đây được mượn từ tiếng Trung Quốc và những từ được mượn từ các ngôn ngữ châu Âu: trăn, xà phòng, lính biên phòng, xe hơi, tham ô, người nộp thuế, công trình – ô dù, oxy, cà phê, chỉ trích, phê bình, ca nô, ca sĩ, nô lệ.
4. Nêu ngắn gọn các cách phát triển vốn từ và thảo luận vấn đề: Từ vựng của một ngôn ngữ có thể không thay đổi được không?
ĐỌC THÊM
(Đầu tiên)
Ngôn ngữ của chúng ta phải có những thay đổi, đó là điều tất yếu, bởi đời sống tư tưởng, tình cảm ngày nay, nhất là trong lĩnh vực khoa học và công nghệ có nhiều cái mới. Ngôn ngữ của chúng ta phải phát triển. Điều quan trọng duy nhất là làm sao đảm bảo cho sự phát triển ấy diễn ra vững chắc trên vốn cổ của ngôn ngữ ta, làm cho ngôn ngữ ta ngày càng phong phú mà vẫn giữ được phong cách, bản sắc và bản chất của nó. Điều đó có nghĩa là giữ cho giọng nói của tôi sạch sẽ.
(Theo Phạm Văn Đồng, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, trong sách cùng tên, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1977.)
(2)
Khi bàn về việc mượn tiếng nước ngoài, nhất là tiếng Hán, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ phạm vi của từ mượn. Về vấn đề này, chúng ta tìm thấy hai ý nghĩa quan trọng trong lời dạy của Ngài:
Thứ nhất, chúng ta chỉ mượn tiếng nước ngoài khi “chữ ta chưa có”. Cụ thể, khi có sự vật, khái niệm mới cần gọi tên, diễn đạt mà tiếng Việt còn thiếu những từ cần thiết, phù hợp thì phải mượn tiếng nước ngoài, nhưng chỉ sử dụng một số danh từ cần thiết, phù hợp thì mới phải mượn. ngoại ngữ, chẳng hạn như một số thuật ngữ khoa học. Trong bài nói chuyện với văn nghệ sĩ năm 1960, Thủ tướng Phạm Văn Đồng nói: “Còn các ngành khoa học khác: khoa học, kỹ thuật, kinh tế, triết học, chúng ta còn kém và phải dùng từ ngoại lai. , nhưng chúng tôi chỉ sử dụng những từ thực sự cần thiết và ngôn ngữ của chúng tôi không có chúng”.
Thứ hai, chúng tôi chỉ mượn những từ “khó dịch cho đúng” sang ngôn ngữ của chúng tôi hoặc “không có từ để dịch” trong ngôn ngữ của chúng tôi. Chúng tôi hiểu rằng những từ “khó dịch chuẩn” là những từ mà khi dịch sang tiếng Việt không giữ được trọn vẹn ý nghĩa cũng như màu sắc tu từ của nó.
Trên cơ sở những ý kiến trên, thiết nghĩ chúng ta nên mượn và sử dụng những nhóm từ Hán ngữ sau:
a) Từ gốc Hán được vay mượn thông qua phiên âm và giữ nguyên nghĩa khi tiếng Việt không có từ tương ứng. Ví dụ: độc lập, du kích, biệt động, v.v.
b) Từ gốc Hán có quan hệ đồng nghĩa với từ tiếng Việt, nhưng khác với từ tiếng Việt về màu sắc biểu cảm hoặc phong cách. Chúng không hoàn toàn có thể hoán đổi cho nhau. Ví dụ: chết – hy sinh, chết; sinh con – sinh con; vân vân…
c) Từ gốc Hán có quan hệ đồng nghĩa với từ tiếng Việt, nhưng khác với từ tiếng Việt về từ loại, nghĩa và cách sử dụng. Chúng không thể hoán đổi cho nhau trong mọi trường hợp. Ví dụ: bay – bay, hát – đọc, v.v….
Cần mượn và dùng từ Hán trong ba nhóm trên đúng chỗ, đúng chỗ, vì như thế làm cho giọng văn của chúng ta phong phú, tinh tế chứ không đơn điệu, nghèo nàn. Vì vậy, chỉ mượn “những từ ta không có sẵn, khó dịch cho chuẩn” là nguyên tắc chủ đạo khi mượn tiếng nước ngoài.
(Theo Hoàng Văn Thành, Tìm hiểu ý kiến của Hồ Chủ tịch về việc mượn và dùng từ Hán trong Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, Sđd.)
*Soạn bài:
Phát triển từ vựng (tiếp theo)
I. Cấu tạo từ mới.
Câu hỏi 1:
– Điện thoại di động: một loại điện thoại nhỏ, không dây được sử dụng trong vùng phủ sóng của nhà điều hành thuê bao.
Nền kinh tế tri thức: nền kinh tế chủ yếu dựa trên sản xuất, giao dịch và phân phối các sản phẩm có hàm lượng tri thức cao.
– Sở hữu trí tuệ: quyền sở hữu đối với các sản phẩm trí tuệ được pháp luật phân định.
– Đặc khu kinh tế: là khu kinh tế ưu đãi, dành riêng để thu hút vốn đầu tư nước ngoài.
câu thơ thứ 2:
Các từ tiếng Việt được cấu trúc theo mô hình tên cướp X+ là: bắt cóc, cướp biển, cướp rừng, hacker, v.v.
II. Mượn từ tiếng nước ngoài.
Câu 1: Từ Hán Việt trong đoạn trích.
– Một. Thanh minh, tuyết, mộ, hồi, bích thành, yên thanh, dạo, xuân, tài, mỹ.
– b. Bạc mệnh, thiên mệnh, thần, linh, chứng, thiếp, quyết, huyết, khiết, ngọc.
câu thơ thứ 2:
– Một. AIDS: Một căn bệnh phá hủy miễn dịch gây tử vong.
– b. Marketing: nghiên cứu có hệ thống các điều kiện tiêu thụ hàng hóa như nghiên cứu nhu cầu, thị hiếu của khách hàng v.v.
Những từ này có nguồn gốc nước ngoài. Đời sống xã hội ngày càng phát triển về mọi mặt, giao lưu quốc tế không ngừng mở rộng. Khi xuất hiện những quan niệm mới mà tiếng mẹ đẻ không có từ tương đương để diễn đạt thì một trong những hình thức tích cực nhất là mượn từ gốc nước ngoài để diễn đạt. Cách tiếp cận này phù hợp với bối cảnh giao lưu quốc tế hiện nay.
III. Luyện tập
Câu hỏi 1:
– X + ngành: nông nghiệp, công nghiệp, đánh cá, thương mại, thủ công, v.v.
– X+ Institute: thư viện, học viện, bệnh viện, thẩm mỹ viện, ảnh viện, v.v.
– Hóa chất X +: oxy hóa, lão hóa, công nghiệp hóa, thương mại hóa, hiện đại hóa, tiếp thị, v.v.
câu thơ thứ 2:
Nhãn hiệu hàng hóa là nhãn hiệu hàng hóa đã được người tiêu dùng biết đến trên thị trường.
– Hiệp định khung là thỏa thuận có tính nguyên tắc chung về một vấn đề lớn, thường được ký kết giữa hai Chính phủ và có thể trên cơ sở thực hiện, ký kết đối với những vấn đề cụ thể.
– Video cầu nối là hình thức xem truyền hình tại chỗ, có thể đàm thoại trực tiếp với nhau qua camera với khoảng cách xa.
– Đa dạng sinh học phong phú về chủng loại và chủng loại trong tự nhiên.
– Đường cao tốc là phương tiện được phép lưu thông trên đường với tốc độ cao mà không bị phạt và được thiết kế đặc biệt dành cho phương tiện có tốc độ lớn hơn 100 km/h.
câu hỏi 3:
– Từ mượn tiếng Hán: trăn, lính biên phòng, tham ô, nộp thuế, phê bình, chỉ trích, ca sĩ, nô lệ.
– Từ vay mượn của người châu Âu: xà phòng, ô tô, oxy, radio, cà phê, ca nô.
câu hỏi thứ 4: Từ điển được phát triển dưới các hình thức sau:
– Phát triển nghĩa của từ.
– Phát triển số từ: tạo từ mới hoặc mượn tiếng nước ngoài.
Từ vựng của một ngôn ngữ không thể không thay đổi. Do tự nhiên, xã hội không ngừng vận động và phát triển. Nhận thức của con người về thế giới cũng đang phát triển và thay đổi. Nếu vốn từ của một ngôn ngữ không thay đổi thì ngôn ngữ đó không thể đáp ứng nhu cầu giao tiếp và nhận thức của người bản ngữ.
