thành ngữ
VÀ – THÀNH PHỐ LÀ GÌ?
1. Nhận xét về cấu trúc cụm từ lên thác xuống ghềnh trong câu ca dao sau:
Một đất nước trẻ chiến đấu một mình,
Thân cò lên thác, nay xuống ghềnh.
a) Có thể thay một số từ trong cụm từ này bằng những từ khác được không? Có thể chèn thêm một vài từ vào cụm từ? Có thể thay đổi vị trí của các từ trong một cụm từ?
b) Qua nhận xét trên, em có thể rút ra kết luận gì về đặc điểm cấu tạo của cụm từ lên dốc, xuống ghềnh?
2.
a) Thành ngữ lên thác, xuống ghềnh có ý nghĩa gì? Tại sao nói lên thác, xuống ghềnh?
b) Nhanh như chớp nghĩa là gì? Sao bạn nói nhanh vậy?
| * Nhớ:
Thành ngữ là những cụm từ có cấu trúc cố định, diễn đạt một ý nghĩa hoàn chỉnh. |
Chú ý: Mặc dù thành ngữ có cấu trúc cố định nhưng một số thành ngữ vẫn có thể có những thay đổi nhất định. Ví dụ, thành ngữ đứng núi này trông núi kia có thể có các biến thể như đứng núi này trông núi khác, đứng núi nọ trông núi nọ, v.v.
II – SỬ DỤNG TIẾNG ANH
1. Xác định vai trò ngữ pháp của thành ngữ trong các câu sau:
– Người em vừa trắng vừa tròn
Bảy nổi chìm trong nước.
(Hồ Xuân Hương)
– Anh cứ tưởng em thương anh thế này, anh đỡ em về chỗ anh đi, nhỡ có người đến quấy rối lúc đèn tắt, anh chạy qua…
(Cho Hoài)
Anh (chị) hãy phân tích cái hay của việc sử dụng thành ngữ trong hai câu trên.
| * Nhớ:
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm trợ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, v.v. |
III – THỰC HÀNH
1. Tìm và giải thích nghĩa của các thành ngữ trong các câu dưới đây:
a) Ngày lễ Tiên Vương, voọc mang theo hương vị của núi và biển, nem công chả thiếu gì.
(Bánh Chưng, Bánh Giầy)
b) Một hôm anh đi ngang qua quán rượu Lý Thông. Thấy Thạch Sanh gánh củi nặng, chàng thầm nghĩ: “Người này khỏe như voi. Ở với chàng thì có lợi lắm”. Lý Thông Lân bắt chuyện rồi ngỏ ý muốn Thạch Sanh kết nghĩa anh em. Sớm mồ côi cha mẹ, bốn đời đều có bà cố, nay có người phụng dưỡng, Thạch Sanh cảm động và vui vẻ nhận lời .
(Thạch Sanh)
c) Mười năm rưỡi,
Còn bên ngoài khi những sợi lông còn vương sương trên da.
(Truyện Kiều)
2. Kể ngắn gọn những truyền thuyết, ngụ ngôn phù hợp để thấy rõ lai lịch ra đời của các thành ngữ Con rồng cháu tiên, Ếch ngồi đáy giếng, Thầy bói xem voi.
3. Điền thêm các thành phần để thành ngữ được hoàn chỉnh:
– Lời… tiếng nói
– Một nắng hai…
– Ngày tốt…
– Nhiều cơm nóng…
– Bah… bất khả chiến bại.
– Sinh… lập nghiệp
4. Sưu tầm thêm ít nhất 10 thành ngữ chưa được giới thiệu trong sách giáo khoa và giải thích chúng.
* Soạn bài:
thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ?
Thành ngữ là những cụm từ có cấu trúc cố định để diễn đạt một ý hoàn chỉnh.
Câu hỏi 1:
Một. Cụm từ “lên thác xuống ghềnh” gồm 4 từ – trái nghĩa (lên xuống ghềnh).
Chúng ta không thể thay thế bất kỳ từ nào trong cụm từ này, chèn thêm từ khác hoặc thay đổi vị trí của một từ trong cụm từ.
→ Vì các cụm từ có cấu tạo cố định, các từ tạo thành chúng liên kết với nhau thành một khối hoàn chỉnh, nếu thay đổi sẽ dễ trở nên lộn xộn, mất đi tính hoàn chỉnh.
b. Cụm từ kết luận:
– Có cấu trúc cố định
– Biểu thị ý nghĩa đầy đủ
câu thơ thứ 2: Tìm hiểu ý nghĩa câu “lên thác xuống ghềnh”:
– Nghĩa đen: lên – xuống: chỉ hành động chuyển động ngược chiều nhau; thác – ghềnh: khó khăn, nguy hiểm.
– Nghĩa bóng: là vượt qua những nơi có nhiều khó khăn, nguy hiểm.
– Nghĩa của thành ngữ “nhanh như chớp”: rất nhanh ta không kịp nhìn, hắn đã biến mất, đi rất xa.
Nói nhanh như chớp: ngụ ý so sánh sự vật, hành động diễn ra nhanh chóng, quá nhanh.
II. sử dụng thành ngữ
Câu hỏi 1: Xác định vai trò của thành ngữ.
– Bảy phao ba tấn -> đóng vai trò vị ngữ của câu
– Tắt đèn và tắt đèn -> làm bổ ngữ cho động từ “room”.
câu thơ thứ 2: Cái hay của hai thành ngữ trên.
– Cô đọng, súc tích để kiệm lời.
– Tính hình ảnh cao vì gợi cho ta nhiều ấn tượng sinh động.
III. Luyện tập
Câu hỏi 1:
Một. Thành ngữ: Sơn hào hải vị, Nem công chả phượng. Nghĩa của những thành ngữ này chỉ món ngon hiếm có ở núi, hương vị ngon hiếm có ở biển.
b. Thành ngữ: khỏe như voi, bốn sức không thân. Nghĩa của thành ngữ: Bốn là bốn; thử nhìn lại; không là không; họ hàng là họ hàng, anh em họ hàng; một mình, không người thân, không nơi nương tựa.
c. Thành ngữ: tóc điểm sương. Nghĩa thành ngữ: + Da rùa có những đốm xanh đen, nhất là ở tay và mặt; tóc sương là tóc bạc → Con người thay đổi nhan sắc, già nua héo mòn.
câu thơ thứ 2:
Bình luận truyện “Con rồng cháu tiên”, “Ếch ngồi đáy giếng”, “Thầy bói xem voi”.
câu hỏi 3: Điền thêm các thành phần để hoàn chỉnh câu thành ngữ.
– Lời ăn tiếng nói
– Một nắng hai sương
– Ngày lành tháng tốt
– Cơm no ấm
– Bất khả chiến bại
– Cơ hội lập nghiệp
câu hỏi thứ 4:
– Nhà tranh vách đất: nhà mái tranh, vách đất → bần cùng.
– Thuần phong mỹ tục: phong tục, tập quán, lối sống tốt đẹp mang bản sắc riêng của dân tộc.
– Vững như bàn thạch: Bàn thạch có nghĩa là bàn đá → rất vững vàng, không gì lay chuyển được.
– Gan vàng đồng da sắt: biểu thị phẩm chất cao quý của người trung nghĩa, kiên trung, kiên định.
– Áo rách chó cắn: Đã nghèo lại thêm bất hạnh.
– Ruột nóng như cào: Rất trong, bứt rứt, bứt rứt.
– Làm ngơ: Cố tình tránh né, giả vờ như không biết gì về sự việc đang xảy ra.
– Mèo nhỏ bắt chuột nhỏ: Biểu thị công việc vừa phải, hợp với khả năng và sức lực của mình.
– Mèo mù nướng cá: Hạnh phúc bất ngờ ngoài khả năng.
– Ruột thừa để lại trên da: bất cẩn hoặc sơ ý, sơ xuất, vô ý.
