Mô tả thành nhà Mạc ở tỉnh Tuyên Quang.
Thành cổ Tuyên Quang là thành nhà Mạc, là di tích lịch sử văn hóa thuộc Sở Tân Quang. Thành Phố Tuyên Quang, Tỉnh Tuyên Quang, Việt Nam.
Thành nhà Mạc được xây dựng trên khu đất có công trình giao thông thủy bộ bên bờ sông Lô – khu vực phát triển giao thương của các triều đại phong kiến. Từ thời Lý, quân đội đã đóng ở đây với tên gọi là đồn Tam Kỳ (hay Tam Cố).
Tương truyền vào năm 1592, trong cuộc chiến tranh Lê-Mạc, quân Nam triều (Lê Trung Hưng) do Trịnh Tùng chỉ huy tiến ra bắc đánh chiếm Thăng Long. Vua Mạc là Mạc Mậu Hợp bị bắt và bị xử tử. Các sĩ phu, quan lại rút về Cao Bằng. Để ngăn quân Lê, triều đình Mạc cho xây thành bên bờ sông Lô. Theo truyền thuyết, toàn bộ quá trình xây dựng tòa thành chỉ kéo dài trong một đêm. Quân Mạc còn cho đắp một ngọn núi đất cao hơn 50 thước trong kinh thành gọi là Thổ Sơn (Núi Đất). Thành cũng là nơi diễn ra trận giao chiến giữa hai nhà Lê và Mạc trong nhiều năm khi các vua Mạc mở cuộc tấn công từ Cao Bằng vào Thăng Long.
Năm 1832, dưới triều vua Minh Mạng, Tổng đốc Sơn Hưng Tuyên Lê Đại Cương bàn với Thứ sử Tuần phủ Sơn Tây Nguyễn Hữu Khuê về việc đắp thành dựa trên lũy cũ, được vua ưng thuận. Năm 1844, dưới thời vua Thiệu Trị, với sự khởi xướng của Tổng trấn Nguyễn Đăng Giai và lãnh binh Nguyễn Trọng Thao, thành Tuyên Quang được hoàn thành.
Công trình tường thành theo kiểu kiến trúc Vauban hình vuông, mỗi tường thành dài 275m, cao 3,5m, dày 0,8m, diện tích 75.625m2. Ở giữa mỗi mặt thành có một hình bán nguyệt, ở giữa vành đó có một cửa ra vào, ở cửa xây tháp, mái lợp ngói. Có một đường ray nhỏ trên tường được sử dụng như một cách để đưa đạn vào tường. Xung quanh tường thành là hào sâu ngập nước.
Gạch kinh thành có kích thước lớn hơn nhiều so với gạch hiện đại, được làm từ đất có nhiều quặng sắt rất cứng (đặc trưng của gạch thời Lê). Gạch thời Nguyễn là loại gạch nhỏ.[1] Trong thành, phía Bắc có núi Thọ (Thổ Sơn – núi đất) cao 50m, dốc đứng, phải đi qua 193 bậc đá mới lên đến đỉnh. Theo truyền thuyết, Thổ Sơn bị bao phủ chỉ trong một đêm, toàn bộ Thổ Sơn nằm trong tòa thành, phạm vi khống chế của đỉnh rất rộng. Cửa Đông kiểm soát con đường duy nhất vào thời điểm đó và sông Lô là một tuyến đường thủy quan trọng khi không có phương tiện cơ giới trên bộ.
Trải qua nhiều biến động của lịch sử và sự phát triển đô thị, thành nhà Mạc đã xuống cấp nhiều. Hiện nay, sau khi trùng tu, thành chỉ còn lại một phần dấu vết của quá khứ với hai cổng thành phía Tây và phía Nam và một phần tường thành dài chưa đầy 100m. Xung quanh kinh thành bây giờ là nhà cửa, chợ búa và tấp nập người qua lại. Ẩn sau những gương mặt sáng ngời hiện đại của xứ Tuyên, đôi khi ta khám phá ra một phông nền lịch sử, văn hóa đẹp đẽ mà trầm mặc, trầm mặc. Đến nay, Thành cổ Tuyên Quang là biểu tượng của lịch sử đất nước Tuyên Quang và được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia.
Thuyết minh cột cờ kinh thành Huế
